Κίνδυνοι από από την κακή ποιότητα κρέατος
Εκτός από την παθογόνο prion, τον παράγοντα που ευθύνεται για τη νόσο των τρελών αγελάδων, πλείστοι άλλοι κίνδυνοι καιροφυλακτούν κατά την κατανάλωση κρέατος. Αφορούν παθογόνους μικροοργανισμούς (βακτήρια και παράσιτα) και σπανίως ιούς, αλλά και κατάλοιπα φαρμάκων και χημικές ουσίες.
Τα βακτήρια είναι οι συχνότεροι, σημαντικότεροι και πιο επικίνδυνοι παθογόνοι μικροοργανισμοί που επηρεάζουν την ποιότητα του κρέατος. Αλλά προκαλούν τροφογενείς λοιμώξεις και άλλα διασπούν τα διάφορα συστατικά του κρέατος με αποτέλεσμα να αλλάζουν η όψη, η γεύση και η οσμή του. Έχουν ιδιαίτερη «προτίμηση» σε τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες, όπως είναι κατ' εξοχήν τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης.
Αναλυτικά:
Clostridium pertringens: Είναι παθογόνο βακτήρια που σχετίζεται με γεύματα τα οποία περιέχουν κρέατα και σάλτσες. H παρουσία του οφείλεται σε ακατάλληλο θερμοκρασιακό χειρισμό τους, όπως είναι η αργή ψύξη (δηλαδή η παραμονή επί μακρόν σε σχετικά χαμηλή θερμοκρασία) και η ατελής επαναθέρμανσή τους. Προκαλεί λοίμωξη που οφείλεται στην παραγωγή τοξίνης στον γαστρεντερικό σωλήνα του ανθρώπου. Τα κύρια συμπτώματα είναι κοιλιακό άλγος, διάρροια, ναυτία και ενίοτε εμετό. Ο μόνος τρόπος προστασίας των τροφίμων από την ανάπτυξη του C. perfringens είναι η ταχεία θέρμανση και ψύξη τους.
Σαλμονέλα: Αποτελούν το συχνότερο αίτιο τροφογενών λοιμώξεων, με συχνότητα η οποία τα τελευταία χρόνια αυξάνεται συνεχώς. Βρίσκονται σε διάφορα τρόφιμα, όπως νωπά κρέατα, πουλερικά, ιχθυηρά (οστρακοειδή που αλιεύονται σε μολυσμένες θάλασσες), αβγά, γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα, χοιρινό κ.ά. Οι σαλμονέλες χωρίζονται σε τρεις ομάδες: 1. Σαλμονέλες προσαρμοσμένες μόνο στον άνθρωπο (S. typhi, S. parathyphi Α, S. sendai) - δεν είναι παθογόνες για τα ζώα -, που ευθύνονται για τον τύφο και τον παράτυφο. 2. Σαλμονέλες που προσβάλλουν και τον άνθρωπο και τα ζώα (S. thyphimurium, S. enteritidis) και ευθύνονται για την κλασική τροφική δηλητηρίαση από σαλμονέλα, για τη διάρροια των ταξιδιωτών και για τη βρεφική διάρροια. 3. Σαλμονέλες που προσβάλλουν κυρίως τα ζώα και τα πτηνά (S. abortus-ονίs, S. gallinarum, S. choleraesuis) - σπανίως προσβάλλουν τον άνθρωπο και όταν αυτό συμβεί τα συμπτώματα είναι πολύ ήπια.
Η μετάδοση των σαλμονελών στα τρόφιμα οφείλεται συνήθως σε επιμόλυνση των μαγειρεμένων ή παστεριωμένων ή άλλως πώς θερμικά επεξεργασμένων τροφίμων από μολυσμένα εργαλεία κουζίνας (μαχαίρια) ή από μολυσμένους χειριστές (ανθρώπους που είναι φορείς και τα πιάνουν). Τα αβγά όρνιθας θεωρούνται το πιο επικίνδυνο τρόφιμο για τη μετάδοση σαλμονελών και μάλιστα της S. enteritidis. Η προστασία από τη σαλμονέλωση γίνεται με καλό ψήσιμο των τροφίμων, με αυστηρή τήρηση όλων των κανόνων προσωπικής υγιεινής, με καλό καθαρισμό και απολύμανση όλων των επιφανειών που έρχονται σε επαφή με τα τρόφιμα.
Escherichia coli: Ανήκει στα εντεροβακτηριοειδή και ανευρίσκεται συχνότερα σε νωπά τρόφιμα ζωικής προέλευσης (γάλα, κόκκινα κρέατα, πουλερικά) ή σε ατελώς επεξεργασμένα τρόφιμα. Η εντεροτοξικογόνος Ε. coli προκαλεί συμπτώματα των οποίων η σοβαρότητα εξαρτάται από τις παραγόμενες τοξίνες. Η εμφάνιση των συμπτωμάτων είναι αιφνίδια και οξεία με κύριο χαρακτηριστικό την υδαρή διάρροια η οποία συνοδεύεται από έμετο και επιγάστριο άλγος. Η πυρεξία (πυρετός) είναι σπάνια, αλλά η αφυδάτωση συνήθης και έντονη, με αποτέλεσμα, εφόσον καθυστερήσει η θεραπεία, να απειλείται η ζωή. H εντερογόνος Ε. coli προκαλεί επίμονη μεγάλης διάρκειας εκκριτική διάρροια με σοβαρή εντερίτιδα. Τα συμπτώματα εμφανίζονται σε 12-36 ώρες.
Λιστέρια (Lίsteria monocytogenes): Βακτηρίδιο που συνηθέστερα βρίσκεται σε νωπά και κατεψυγμένα κρέατα και πουλερικά, μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά ή προϊόντα που υφίστανται ωρίμανση (μαλακά τυριά, παγωτά, νωπό γάλα, κρέμα, βούτυρο) αλλά και σε ωμά λαχανικά (λάχανο, μαρούλι), ιχθυηρά κ.ά. Η λιστερίωση είναι η λοίμωξη που προκαλεί στους μεν (ανοσολογικά) υγιείς ενηλίκους συμπτώματα από το γαστρεντερικό σύστημα, στους δε ανοσοκατεσταλμένους, στους ηλικιωμένους και στα μικρά παιδιά σηψαιμία, μηνιγγίτιδα, εγκεφαλίτιδα και γενικά απειλεί επικίνδυνα τη ζωή τους.
Staphylococcιιs aureus: Η σταφυλοκοκκική τροφική δηλητηρίαση είναι λοίμωξη που οφείλεται στον παθογόνο μικροοργανισμό stαρhylοcοccυs aureus, ο οποίος απoτελεί μεγάλο πρόβλημα της κτηνοτροφίας και της βιομηχανίας τροφίμων ζωικής προέλευσης. Τα τρόφιμα που συχνότερα ενοχοποιούνται για αυτή την τροφική δηλητηρίαση είναι το κρέας και τα κρεατοσκευάσματα, τα πουλερικά και τα αβγά, το γάλα και τα γαλακτοκομικά, σάντουιτς με γέμιση κοτόπουλου, γαλοπούλας, τόνου κ.ά.
Τα συνηθέστερα συμπτώματα είναι ναυτία, έμετος, επιγάστριος σπασμός και σωματική εξάντληση. Σε σοβαρότερα περιστατικά μπορεί να συνυπάρχουν κεφαλαλγία, μυϊκοί σπασμοί, αιφνίδιες μεταβολές της πίεσης του αίματος και των σφυγμών. Στην εκδήλωση της τροφικής αυτής δηλητηρίασης συμβάλλων εκτός άλλων η ατελής ψύξη των τροφίμων, η παραμονή τους επί μακρόν σε Θερμοκρασία δωματίου, το ατελές ψήσιμο ή η ατελής επαναθέρμανσή τους και η μη τήρηση των βασικών κανόνων υγιεινής (πλύσιμο χεριών, πλύσιμο κουζινικών εργαλείων με ζεστό νερό και απορρυπαντικό).
Παράσιτα:
Τα παράσιτα αποτελούν σημαντικό βιολογικό παράγοντα ο οποίος προκαλεί τροφικές λοιμώξεις. 0ι τροφογενείς παρασιτώσεις με εξαίρεση την τοξοπλάσμωση (που οφείλεται σε πρωτόζωο) προκαλούνται από έλμινθες. Τα ωμά ή ατελώς ψημένα τρόφιμα αποτελούν πολύ καλό μέσο μετάδοσης των ελμινθιάσεων. Συνήθως πιο φορτωμένα με έλμινθες είναι τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης, ενώ στις ανεπτυγμένες χώρες οι τροφογενείς ελμινθιάσεις οφείλονται στις ιδιαίτερες διαιτητικές συνήθειες (π.χ. προτίμηση των Γάλλων και των Αγγλοσαξόνων στα ωμά ή μισοψημένα κρέατα, προτίμηση των Σκανδιναβών στα ωμά μαριναρισμένα ψάρια, προτίμηση των Γιαπωνέζων στο σούστ). 0ι ελμινθιάσεις συνήθως σχετίζονται με κατανάλωση κρέατος παραγωγικών ζώων (βόειο, χοιρινό, αρνίσιο, ιχθύων). Αναλυτικά:
Trichinella spiralis: Παρασιτεί στο μυϊκό σύστημα διαφόρων κατοικιδίων ή άγριων ζώων, κυρίως δε του χοίρου, και προσβάλλει τον άνθρωπο προκαλώντας παρασιτική νόσο που είναι γνωστή ως τριχίνωση ή τριχινέλωση. Μεταδίδεται στον άνθρωπο αποκλειστικά τροφογενώς και κυρίως με το χοιρινό κρέας (φρέσκα χοιρινά λουκάνικα αλλά και τα αποξηραμένα ή καπνιστά λουκάνικα) και σπανιότερα με κρέας άλλων ειδών. Οι χοίροι μολύνονται όταν χρησιμοποιούνται για τη διατροφή τους απορριπτόμενα τεμάχια κρέατος ή απορρίμματα. Τα τελευταία χρόνια η τριχινέλωση έχει μειωθεί εξαιτίας της αλλαγής του τρόπου εκτροφής των χοίρων και των μέτρων προφύλαξης στα σφαγεία κατά τον έλεγχο των σφαγίων (τριχινοσκόπηση). Στην τριχινέλωση παρατηρούνται μυαλγία, πυρετός, περιφερικό οίδημα, πετεχειακές αιμορραγίες και ευαισθησία των μυών.
Τοξόπλασμα: Ο άνθρωπος μολύνεται κυρίως είτε από την κατανάλωση ατελώς ψημένου ή ωμού κρέατος ζώου μολυσμένου με τοξόπλασμα (ή λαχανικών μολυσμένων με κόπρανα γάτας - επίκτητη τοξοπλάσμωση) είτε κατά την εμβρυϊκή ζωή όταν η μητέρα μολυνθεί στο πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης με τοξόπλασμα (συγγενής τoξοπλάσμωση). Η συγγενής τοξοπλάσμωση μπορεί να προκαλέσει μόνιμες βλάβες του εμβρύου (ασβεστοποιήσεις στον εγκέφαλο, χοριοαμφιβληστροειδίτιδα, ηπατοσπληνομεγαλία, ηπατική ανεπάρκεια, υδροκεφαλία, μικροκεφαλία και ψυχοκινητικές διαταραχές). Τα μισοψημένα κρατικά είναι πολύ επικίνδυνα, γι' αυτό ιδίως στις εγκύους προτείνεται να μην καταναλώνουν ωμά ή ατελώς ψημένα κρέατα