Η Εχινοκοκκίαση είναι μια παρασιτική νόσος του ανθρώπου και των ζώων δηλαδή των σαρκοφάγων (σκύλος, λύκος, κλπ και των φυτοφάγων (βοοειδή, αιγοπρόβατα, χοίροι). Προκαλείται από ένα παράσιτο μία ταινία δηλαδή μικρού μήκους που ονομάζεται Echnonococcus granulosus που είναι το είδος που απαντά στην περιοχή μας και γενικά στην λεκάνη της Μεσογείου ενώ αντίθετα στα βορειότερα γεωγραφικά πλάτη απαντάται ο Echinococcus multiloculatis.
Ας δούμε όμως πως είναι ο βιολογικός κύκλος του παρασίτου γιατί έτσι θα γίνει κατανοητή και η παθογένειά του. Το παράσιτο ζει στο έντερο των σαρκοφάγων ζώων όπως αυτά αναφέρθηκαν προγενέστερα χωρίς να προκαλεί νόσημα ή όποια ενόχληση στον ξενιστή δηλαδή στον σκύλο, τον λύκο ή το τσακάλι.
Εκεί το παράσιτο πολλαπλασιάζεται και γεννά αβγά τα οποία παθητικά βγαίνουν και σκορπίζονται στο περιβάλλον με τα κόπρανα των σαρκοφάγων ζώων.
Τα αβγά αυτά του Εχινονοκόκκου είναι ανθεκτικά στις εξωτερικές συνθήκες του περιβάλλοντος. Τα φυτοφάγα ζώα δηλαδή τα βοοειδή, τα αιγοπρόβατα, οι χοίροι αλλά και τα άγρια π.χ. ελάφια, ζαρκάδια βοσκώντας τα χόρτα στα λιβάδια παίρνουν στον οργανισμό τους άθελα και τα αβγά του εχινόκοκκου που ενδεχομένως βρίσκονται εκεί.
Τα αβγά από το στομάχι των ζώων περνούν στην κυκλοφορία του αίματος και εγκαθίστανται στα εσωτερικά όργανα δηλαδή στο ήπαρ, και στους πνεύμονες κυρίως.
Η επιλογή αυτή των οργάνων οφείλεται στην έντονη κυκλοφορία αίματος που υπάρχει εκεί άρα εκεί καθηλώνονται περισσότερα αβγά.
Τα αβγά αυτά μετατρέπονται σε λίγο σε κύστεις αδρανείς ενώ ο οργανισμός του φυτοφάγου ζώου αντιδρά περιχαρακώνει την κύστη εναποθέτοντας ιόντα ασβεστίου και έτσι οι κύστεις παίρνουν ένα υπόλευκο χρώμα και περιέχουν μέσα ένα έμβρυο του παρασίτου (από το μετεξελιχθέν αβγό).
Το έμβρυο περιλούεται από ένα διαυγές υγρό για αυτό και οι κύστεις. λέγονται και υδάτιδες κύστεις. Στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων αυτών και παρά το γεγονός ότι δημιουργούνται πολλές κύστεις σε κάθε όργανο π.χ. 8-20 στο ήπαρ 5-10 στους πνεύμονες κ.ο.κ. δεν δημιουργούν κλινικά συμπτώματα στα φιλοξενούντα αυτές ζώα.
Η φύση προνόησε έτσι, ή η οικονομία του παρασίτου προέβλεψε; να παραμένουν εκεί για χρόνια μέχρις ότου τα φυτοφάγα αυτά ζώα, αν ζούσαν σε άγρια κατάσταση - όπως πριν από εκατομμύρια χρόνια - να κατασπαραχθούν από τα σαρκοφάγα οπότε τρώγοντας τα σπλάχνα θα τρώνε και τις κύστεις οι οποίες μόλις φθάσουν στο έντερο του σαρκοφάγου ελευθερώνονται αναπτύσσονται και μετατρέπονται σε πλήρη παράσιτα (ταινίες) και έτσι κλείνει ο κύκλος ζωής του παρασίτου. Αν τα φυτοφάγα δεν γίνουν βορά των σαρκοφάγων αλλά πεθάνουν οι κύστεις χάνονται. Δηλαδή στο παράσιτο εμφανίζεται ένα βιολογικό αδιέξοδο.
Ας δούμε όμως πως εμπλέκεται στην όλη ιστορία και ο άνθρωπος. Αν δεν υπήρχε η εμπλοκή αυτή ο κύκλος του εχινόκοκκου - σαρκοφάγα ενήλικο παράσιτο φυτοφάγα κύστεις - θα ήταν ασήμαντο και δεν θα απασχολούσε καθόλου την ιατρική, ούτε και την κτηνιατρική.
Όμως ο άνθρωπος εμπλέκεται γιατί μολύνεται όπως τα φυτοφάγα από αβγά που καταπίνει κυρίως μαζί με λαχανικά ωμά που έχουν ρυπανθεί από κόπρανα σαρκοφάγων. Οι κύστεις αναπτύσσονται και σε αυτόν όπως και στα φυτοφάγα και επιπλέον και στον εγκέφαλο (λόγω της μεγάλης αιμάτωσης). Στον άνθρωπο όμως εμφανίζονται και κλινικά συμπτώματα λόγω της μεγαλύτερης διάρκειας ζωής του και λόγω του ό,τι οι κύστεις γίνονται καμία φορά εξαιρετικά ογκώδεις .
Η θεραπεία στον άνθρωπο είναι μόνο χειρουργική και αναλόγως της εντόπισης της κύστης η επέμβαση είναι σοβαρή ή περισσότερον σοβαρή. Συνεπώς κεφαλαιώδη σημασία έχει η πρόληψη που συνίσταται:
α) Στην αποφυγή λήψεως αβγών, δηλαδή στην προσεκτική κατανάλωση νωπών λαχανικών και την διατήρηση κανόνων προσωπικής υγιεινής,
β) στην αποπαρασίτωση των σκύλων μια και αυτός ζει κοντά στον άνθρωπο και θεωρείται η κύρια πηγή εξάπλωσης των αβγών του εχινόκοκκου πάντα με τις προϋποθέσεις που αναφέρθηκαν πιό πάνω. Όμως προσοχή ο κάθε σκύλος για να αποβάλει αβγά με τα κόπρανά του πρέπει να έχει το παράσιτο στο έντερό του και για να το έχει πρέπει να καταναλώσει ωμά σπλάχνα φυτοφάγων και να περιέχουν κύστεις εχινόκοκκου. Όμως οι κύστεις είναι μεγάλες ευδιάκριτες - δεν είναι δηλαδή κάτι το κρυφό ή ύπουλο. Είναι στην επιφάνεια άσπρες και δύσκολα ξεφεύγουν από την παρατήρηση, επιπλέον η πιθανότητα για ένα σκύλο του σπιτιού μας να φάει ωμά σπλάχνα με κύστεις είναι ανύπαρκτη.
Η περίπτωση δηλαδή να έχουν οι κατοικίδιοι καλά και προσεκτικά διαιτώμενοι σκύλοι εχινόκοκκους στο έντερο είναι απίθανη υπό κανονικές συνθήκες. Παρά ταύτα επειδή στο παρελθόν η εχινοκοκκίαση έκανε θραύση στην Ελλάδα υπάρχει μια μεγάλη φοβία στον ελληνικό πληθυσμό και θα έλεγε κανείς ότι υπάρχει υπερχορήγηση αντιπαρασιτικών δισκίων στους σκύλους. Πολλές φορές όμως οι σκύλοι έχουν άλλα παράσιτα π.χ. Dipylidium caninum (χωρίς εμπλοκή του ανθρώπου) έτσι η χορήγηση είναι χρήσιμη και από την σκοπιά αυτή.
Η χορήγηση των αντιπαρασιτικών δισκίων σε μια συχνότητα από μια φορά έως 4 τον χρόνο εξασφαλίζουν ένα "καθαρό" έντερο σκύλου. Θα πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η χορήγηση των δισκίων αυτών δεν έχει μακροχρόνια δράση αλλά δίδονται με βάση την πιθανότητα μόλυνσης. Έτσι ένας σκύλος που ζει απομονωμένος και τρέφεται από σπιτικά ή βιομηχανικά φαγητά και μία φορά τον χρόνο αν παίρνει είναι αρκετή.
Αντίθετα ένας σκύλος αδέσποτος ή ένας κυνηγετικός που βγαίνει και απομακρύνεται πολύ θα έπρεπε να παίρνει τουλάχιστον μετά την λήξη της κυνηγετικής περιόδου την αναλογούντα δόση αντιπαρασιτικών.
Συνήθως οι ζωόφιλοι των πόλεων οδηγούμενοι από αγάπη, φοβία ή προκατάληψη και με την συνδρομή των Κτηνιάτρων δίδουν ανελλιπώς προληπτικά αντιπαρασιτικά φάρμακα. Ενώ στα αδέσποτα και στα κυνηγητικά η χορήγηση είναι είτε μηδενική (αδέσποτα) είτε σποραδική (κυνηγητικά).
γ) Η πρόληψη είναι καταλυτική αν όλα τα προς κρεοπαραγωγή φυτοφάγα σφάζονται και επιθεωρούνται από τους εντεταλμένους Κτηνιάτρους σε οργανωμένα σφαγεία ενώ ο κτηνιατρικός μακροσκοπικός έλεγχος πρέπει να είναι ενδελεχής, δηλαδή να απορρίπτονται και κυρίως να καταστρέφονται επιμελώς τα σπλάχνα που έχουν κύστεις κυρίως πρέπει να προσεχθεί η καταστροφή γιατί αν πεταχτούν θα γίνουν βορά των αδέσποτων σκύλων και το πρόβλημα διαιωνίζεται. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει για τις γάτες. Ενώ ο κόσμος τις θεωρεί ότι είναι πηγή κινδύνου στην πραγματικότητα δεν παίζουν ρόλο στην μετάδοση του εχινόκοκκου. Αυτό για να μολυνθεί μία γάτα (με κύστεις όπως ο σκύλος των πόλεων) ο εχινόκοκκος που θα αναπτυχθεί στο έντερο της γάτας δεν ωριμάζει δηλαδή δεν γεννάει αβγά άρα η γάτα δεν μολύνει το περιβάλλον. Άρα είναι αθώα, παρά την αντίθετη πληροφόρηση του κοινού γιατί παλιά και τα σχολικά βιβλία του Δημοτικού έγραφαν ότι δεν πρέπει τα παιδιά να χαϊδεύουν τις γάτες γιατί θα πάθουν εχινοκοκκίαση.
Όμως σε βορειότερα μέρη όπως Γερμανία - Πολωνία κ.ο.κ. υπάρχει το είδος του εχινόκοκκου echnonococcus multilocutis. Αυτό το είδος απαντά και στις γάτες και εκεί η γάτα εμπλέκεται στην μετάδοση της εχινοκοκκίασης. Αλλά στην περιοχή της Μεσογείου δεν υπάρχει.
Εν κατακλείδι η πρόληψη, ο περιορισμός ίσως και η εκρίλωση της εχινοκοκκίασης είναι θέμα φιλότιμου μιας και αν ελεχθούν τα σφάγια και πλυθούν τα χόρτα και δοθούν αντιπαρασιτικά στους σκύλους ο κύκλος ζωής του παρασίτου σπάει σε πολλά σημεία με ωφέλεια της Δημόσιας Υγείας αλλά και της Εθνικής Οικονομίας.
