Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΣΗΜΑΤΩΝ ΗΡΕΜΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Στην περασμένη Διεθνή Εκθεση Μορφολογίας Σκύλων στην Αθήνα πρόσεξα ένα μικρό κανίς που ήταν πάνω στο ειδικό τραπέζι προς εξέταση. Καθώς ο κριτής κινήθηκε προς το μέρος του το σκυλάκι χασμουρήθηκε και έστριψε το κεφάλι του προς δεξιά.
Κάπου πιο πέρα μια κυρία φώναζε το σκυλί της που της είχε φύγει για να το πιάσει.Το σκυλί αρχίζει να κινείται προς το μέρος της αλλά αρχίζει να μυρίζει το γρασίδι και να έρχεται αργότερα. Η ιδιοκτήτης του φωνάζει χαρούμενα για να το ενθαρρύνει, κουνάει τα χέρια της και χοροπηδάει. Το σκυλί πλησιάζει αλλά διστακτικά και μένει ακίνητο δυο μέτρα μακριά.Η κυρία σκύβει το σώμα της προς εμπρός και απλώνει το χέρι της. Το σκυλί στρίβει και απομακρύνεται.
Ένας άλλος κύριος προετοιμάζει το σκυλί του για να ‘στηθεί’, να πάρει την κατάλληλη στάση που απαιτείται για τις εκθέσεις μορφολογίας λέγοντάς του «κοίτα». Το σκυλί τον κοιτάζει για δυο δευτερόλεπτα και μετά στρίβει το κεφάλι του προς το πλάι. Ο ιδιοκτήτης τραβάει ελαφρά το λουρί και το σκυλί κοιτάζει προς το μέρος του αλλά τα αυτιά του είναι πεσμένα προς τα πίσω.
Αυτές οι περιπτώσεις είναι χαρακτηριστικές. Το πρώτο σκυλί μπορεί να βαριέται, το δεύτερο να μην είναι σίγουρο για την άσκηση , το τρίτο λίγο ανυπάκουο. Αλλά τέτοιες εξηγήσεις της συμπεριφοράς τους μπορεί να είναι και λάθος. Στην πραγματικότητα, σε κάθε περίπτωση το σκυλί μπορεί –και πιθανότατα έτσι είναι- να ‘εκπέμπει’ αυτό που η πρωτοπόρος Νορβηγέζα ερευνήτρια και εκπαιδεύτρια ζώων Turid Rugaas ονομάζει <<Σήματα Ηρεμίας ,Calming Signals>>. Εαν καταλάβουμε τι είναι αυτά τα σήματα και εαν ανταποκριθούμε σε αυτά κατάλληλα μπορούμε να ξεφύγουμε από την μετριότητα και να φθάσουμε στην επιτυχία στο εκπαιδευτικό μας πρόγραμμα.
Τα Σήματα Ηρεμίας (calming signals) είναι σημαντικότατο στοιχείο της γλώσσης των σκύλων με το σώμα (canine body language). H Turid τα ονομάζει διεθνή γλώσσα των σκύλων επειδή όπως λέει αν αυτή πάει στην Ιαπωνία δεν μπορεί να μιλήσει στους Ιάπωνες μιας και δεν ξέρει Ιαπωνικά αλλά μπορεί να μιλήσει (επικοινωνήσει) με τα σκυλιά τους ακριβώς όπως μιλάει με τα δικά της σκυλιά στην ιδιαίτερη πατρίδα της στα χιονισμένα φιόρδ της Νορβηγίας.
Το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να καταλάβουμε γύρω από τα Σήματα Ηρεμίας, παρατηρώντας τα συνολικά, είναι ότι αυτά δεν δείχνουν το άγχος (stress) του σκύλου. Αυτά δείχνουν το στρές που ο ένας σκύλος ( ο Ερμής) αντιλαμβάνεται στον άλλο σκύλο ( τον Άρη). Με τα Σήματα Ηρεμίας ο Ερμής προσπαθεί να πει στον Άρη ότι δεν υπάρχει λόγος να φοβάται. Έτσι ο Άρης μπορεί να ηρεμήσει και μια φιλική συνάντηση λαμβάνει χώραν.
Η Turid Rugaas έχει αναγνωρήσει και επεξεργαστεί 30 τέτοια σήματα. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται το γλείψιμο των χειλιών, οι αργοπορία στις επιστροφές, το γύρισμα του κεφαλιού και των ματιών, το μύρισμα του εδάφους κλπ. Όλα αυτά συμβαίνουν τελείως φυσιολογικά και αβίαστα από τα σκυλιά κάτι που τα κάνει δύσκολο να παρατηρηθούν ή και να ταξηνομηθούν ως συμπεριφορές με σημασία. Αυτή η δυσκολία μεγενθύνεται από το γεγονός ότι πολλοί εκπαιδευτές και ιδιοκτήτες σκύλων δεν δίνουν ιδιαίτερη σημασία στο πόσο σημαντικό (για τα σκυλιά) είναι η δική τους εκπαιδευτική φιλοσοφία και προσέγγιση (ή τουλάχιστον, όχι μέχρι που είναι μάλλον αργά).
Ας δούμε ένα παράδειγμα. Είμαστε στον στίβο και φωνάζουμε το σκυλί μας να έρθει σε μας. Αν το σκυλί μας έρχεται σιγά – σιγά και αυτό είναι ένα Σήμα Ηρεμίας, τι προσπαθεί ο Τζακ να μας πεί;
Λέει ότι εμείς κάνουμε κάτι που του δείχνει ότο έχουμε στρές. Σε μια άλλη περίπτωση μπορεί και να μην έρθει καθόλου κοντά μας ή αν έρθει να καθήσει προς τα πλάγια (άλλο σήμα ηρεμίας).
Με τον να αργοπορεί την επιστροφή του σε σας το σκυλί σας προσπαθεί να σας πει να ηρεμήσετε. Αν αρχίσετε να του φωνάζεται , να κουνάτε τα χέρια σας (με την ελπίδα να τον ενθαρύνεται) μπορεί και να κάνετε τα πράγματα χειρότερα. Τα σκυλιά γενικώς δεν επικοινωνούν κάνοντας θόρυβο. Όταν τα σκυλιά κάνουν θόρυβο (γαυγίζουν) συνήθως υπάρχει κάτι που τα φοβίζει και σημαίνουν συναγερμό. Εσείς νομίζεται με τις ενθαρυνντικές φωνές και κινήσεις ότι το σκυλί θα τρέξει κοντά σας γρηγορότερα αλλά ίσως και να αυξάνετε την πεποίθηση του σκύλου σας ότι είστε αγχομένος γιατί για το σκυλί οι φωνές και οι έντονες κινήσεις σημαίνουν φόβο και απειλή.
Τι γίνεται με το σκυλί που στρέφει το κεφάλι του στο πλάι όταν του λέμε να μας κοιτάξει. Το γύρισμα του κεφαλιού στο πλάι είναι και αυτό Σήμα Ηρεμίας. Όπως και στο προηγούμενο παράδειγμα το σκυλί μας λέει ότι είμαστε στρεσαρισμένοι και θέλει να ηρεμήσουμε. Αν η επόμενη κίνησή μας είναι να προσπαθήσουμε να τον διορθώσουμε με τράβηγμα στο λουρί ,τότε επιεβαιώνουμε την αντίληψη του σκυλιού ότι είμαστε πράγματι στρεσαρισμένοι και αυτό συνεχίζει να μας στέλνει καθησυχαστικά μηνύματα.
Το να βρούμε την λύση είναι βεβαίως το ζητούμενο. Ειμαι σίγουρος ότι κάθε φορά που το σκυλί κοιτάζει στο πλάι , μακριά από τον χειριστή ή ιδιοκτήτη ή όταν αργεί να καθυστερεί στον γυρισμό ότι μου στέλνει Σήμα για να ηρεμήσω; Όχι. Δεν προσποιούμαι ότι μπορώ να διαβάζω τι είναι μέσα στο μυαλό του σκυλιού παρά μόνο να βλέπω την συμπεριφορά του και δεν μπορώ να αναλύσω την εκπαίδευσή του αν δεν το δώ πραγματικά όταν εκπαιδεύεται από τον εκπαιδευτή του.
Παρόλα αυτά ,και με σεβασμό στον Ιπποκράτη, θεωρώ ότι μια βασική αρχή κάθε εκπαίδευσης είναι το «πρώτα, να μην κάνει κακό».Εαν η συμπεριφορά δεν είναι Σήμα Ηρεμίας ,τίποτε δεν θα πάθει το σκυλί αν εμείς (εσφαλμένα) την θεωρήσουμε σαν τέτοιο σήμα.Το χειρότερο που θα συμβεί είναι να χάσουμε λίγο χρόνο ηρεμώντας την ‘ατμόσφαιρα’ στην εκπαίδευση. Αντιθέτως, αν πράγματι το σκυλί μας στέλνει Σήματα Ηρεμίας και εμείς αποτύχουμε να τα αναγνωρίσουμε και να αντιδράσουμε κατάλληλα μπορεί να οδηγηθούμε σε ένταση που μπορεί να οδηγήσει σε απρόβλεπτα και πιθανόν ανεπιθύμητα αποτελλέσματα στην εκπαίδευση και στους διαγωνισμούς.
Ο εκπαιδευτής (ή ο ιδιοκτήτης) που αδυνατεί να αντιλειφθεί και να εξηγήσει σωστά το Σήμα Ηρεμίας του σκυλιού του πολύ πιθανόν να νομίσει ότι το σκυλί είναι απλώς ανυπάκουο ,ξεροκέφαλο κλπ και να προσπαθήσει να το “επαναφέρει στην τάξη” με κάποια διόρθωση (τράβηγμα του λουριού ή φωνάζοντάς του κλπ). Ηδιόρθωση (φυσική ή ψυχολογική) είναι πιθανόν να επιβεβαιώσει στο σκυλί ότι είστε σε κατάσταση αυξανόμενου άγχους (στρές). Το σκυλί με την σειρά του αυξάνει την εκπομπή των Σημάτων Ηρεμίας και ο εκπαιδευτής (ή ο ιδιοκτήτης) νομίζει ότι το σκυλί αυξάνει την ανυπακοή του που τον οδηγεί να αυξήσει τις διορθώσεις (τιμωρία). Είναι προφανές ότι καταλήγουμε σε φαύλο κύκλο. Το τελικό αποτέλλεσμα είναι αποτυχία στην εκπαίδευση, στους διαγωνισμούς, στην σχέση μας με το σκυλί. Το σκυλί το “καίμε” και εμείς χάνουμε τις ελπίδες μας για κάτι καλύτερο.
Πως μπορεί η θετική εκπαίδευση (Positive Training) να βοηθήσει σε μια τέτοια περίπτωση. Κατά αρχήν το πιο σημαντικό είναι, ότι επειδή δεν χρησιμοποιούμε καμιά μορφή βίας (τράβηγμα λουριού, φωνές, πιάσιμο από το σβέρκο κλπ.) το γενικό επίπεδο άγχους (για ανθρωπο και το ζώο) στην εκπαίδευση είναι σημαντικά λιγότερο από ότι στις ‘παραδοσιακές’ μεθόδους. Συνεπώς και το σκυλί δεν έχει λόγους να στέλνει Σήματα Ηρεμίας για να ηρεμήσει την κατάσταση.
Δεύτερον, στην θετική εκπαίδευση ο εκπαιδευτής (ιδιοκτήτης) επιβάλλεται να μάθει να διαβάζει το σκυλί ως σκυλί. Τα Σήματα Ηρεμίας είναι συμπεριφορές (συμπεριφορά είναι ότιδήποτε που ένα νεκρό σκυλί δεν μπορεί να κάνει). Για να διαμορφώσουμε συμπεριφορά θα πρέπει να καταλάβουμε την συμπεριφορά με τους δικούς της όρους. Εάν το κατορθώσουμε αυτό .τότε μπορούμε να αναγνωρίσουμε τις διάφορες επιμέρους συμπεριφορές όταν συμβαίνουν και να βρούμε λύσεις. Αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί αν θεωρούμε τις συμπεριφορές ως ανυπακοή, ξεροκεφαλιά , κυριαρχικότητα, εκδίκηση , ζήλια κλπ.
Πως θα μπορούσε να αντιδράσει ένας θετικός εκπαιδευτής (positive trainer), γνώστης του Operant Conditioning και χρήστης της θετικής ενίσχυσης (positive reinforcement) στα Σήματα Ηρεμίας όταν προκύπτουν; Το πρώτο βήμα είναι στην σωστή τεχνική διαμόρφωση συμπεριφοράς, που μειώνει το συνολικό άγχος και ένταση ( ζώου και ανθρώπου). Υπάρχουν τρία σημαντικά στοιχεία που χριάζονται προσοχή στην διαμόφωση συμπεριφοράς (behavior shaping) : (1) βάλτε τον πύχη δυσκολίας (κριτήρια) της συμπεριφοράς σε τέτοιο επίπεδο ώστε να μεγιστοποιήσετε τις πιθανότητες επιτυχίας του σκυλιού, (2) να έχετε σωστό χρόνο (timing) στην μεταβίβαση ‘μπράβο, αυτό θέλω’ μηνύματος προς το σκυλί, (3) να διατηρήσετε υψηλό τον ρυθμό της επιβράβευσης (ενίσχυσης) ώστε το σκυλί να έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και να τα ‘δίνει όλα’. Το πιο πάνω στοιχεία – κριτήρια, χρόνος (timing) και ρυθμός ενίσχυσης (rate of reinforcement) – καταστούν κάθε μορφής εκπαίδευσης θετική και ενδιαφέρουσα για κάθε εκπαιδευόμενο.Μια τέτοια εκπαίδευση είναι γλέντι και για τον εκπαιδευόμενο αλλά και τον εκπαιδευτή.
Αλλαγή στο εκπαιδευτικό περιβάλλον μπορεί να αποτελλεί μια επιπλέον σημαντική πηγή άγχους και έντασης που μπορεί να οδηγήσουν το σκυλί σας σε εκπομπή Σημάτων Ηρεμίας. Για παράδειγμα το σκυλί σας μπορεί να ξέρει να περπατάει τέλεια δίπλα σας όταν είσαστε μόνοι σας στον κήπο αλλά αυτό να μένει προς τα πίσω ή να λοξοδρομεί όταν συναντάται σκυλιά στο πάρκο.Ή η παρουσία άλλων ανθρώπων να το κάνει να στρίβει το κεφάλι του προς το πλάι.
Πως μπορεί κάποιος να αντιμετωπίσει το πρόβλημα από την αλλαγή του χώρου / περιβάλλοντος που εκτελείται η άσκηση; Πρώτα , παρουσιάσετε κάθε αλλαγή στο περιβάλλον προσεκτικά και σταδιακά. Μην απαιτείται από το σκυλί το ίδιο υψηλό βαθμό εκτέλεσης μιας άσκησης με αυτόν (το βαθμό) που εκτελεί την ίδια άσκηση σε χώρο (περιβάλλον) που του είναι γνωστός. Αρχίσετε στο καινούριο περιβάλλον από πιο ‘χαμηλά’ και αφού το σκυλί αποκτήσει εμπιστοσύνη και άνεση στα καινούρια δεδομένα ,τότε αρχίσεσε να ανεβάζετε σιγά- σιγά το επίπεδο εκτέλεσης και δυσκολίας της άσκησης.
[...]
Στην περασμένη Διεθνή Εκθεση Μορφολογίας Σκύλων στην Αθήνα πρόσεξα ένα μικρό κανίς που ήταν πάνω στο ειδικό τραπέζι προς εξέταση. Καθώς ο κριτής κινήθηκε προς το μέρος του το σκυλάκι χασμουρήθηκε και έστριψε το κεφάλι του προς δεξιά.
Κάπου πιο πέρα μια κυρία φώναζε το σκυλί της που της είχε φύγει για να το πιάσει.Το σκυλί αρχίζει να κινείται προς το μέρος της αλλά αρχίζει να μυρίζει το γρασίδι και να έρχεται αργότερα. Η ιδιοκτήτης του φωνάζει χαρούμενα για να το ενθαρρύνει, κουνάει τα χέρια της και χοροπηδάει. Το σκυλί πλησιάζει αλλά διστακτικά και μένει ακίνητο δυο μέτρα μακριά.Η κυρία σκύβει το σώμα της προς εμπρός και απλώνει το χέρι της. Το σκυλί στρίβει και απομακρύνεται.
Ένας άλλος κύριος προετοιμάζει το σκυλί του για να ‘στηθεί’, να πάρει την κατάλληλη στάση που απαιτείται για τις εκθέσεις μορφολογίας λέγοντάς του «κοίτα». Το σκυλί τον κοιτάζει για δυο δευτερόλεπτα και μετά στρίβει το κεφάλι του προς το πλάι. Ο ιδιοκτήτης τραβάει ελαφρά το λουρί και το σκυλί κοιτάζει προς το μέρος του αλλά τα αυτιά του είναι πεσμένα προς τα πίσω.
Αυτές οι περιπτώσεις είναι χαρακτηριστικές. Το πρώτο σκυλί μπορεί να βαριέται, το δεύτερο να μην είναι σίγουρο για την άσκηση , το τρίτο λίγο ανυπάκουο. Αλλά τέτοιες εξηγήσεις της συμπεριφοράς τους μπορεί να είναι και λάθος. Στην πραγματικότητα, σε κάθε περίπτωση το σκυλί μπορεί –και πιθανότατα έτσι είναι- να ‘εκπέμπει’ αυτό που η πρωτοπόρος Νορβηγέζα ερευνήτρια και εκπαιδεύτρια ζώων Turid Rugaas ονομάζει <<Σήματα Ηρεμίας ,Calming Signals>>. Εαν καταλάβουμε τι είναι αυτά τα σήματα και εαν ανταποκριθούμε σε αυτά κατάλληλα μπορούμε να ξεφύγουμε από την μετριότητα και να φθάσουμε στην επιτυχία στο εκπαιδευτικό μας πρόγραμμα.
Τα Σήματα Ηρεμίας (calming signals) είναι σημαντικότατο στοιχείο της γλώσσης των σκύλων με το σώμα (canine body language). H Turid τα ονομάζει διεθνή γλώσσα των σκύλων επειδή όπως λέει αν αυτή πάει στην Ιαπωνία δεν μπορεί να μιλήσει στους Ιάπωνες μιας και δεν ξέρει Ιαπωνικά αλλά μπορεί να μιλήσει (επικοινωνήσει) με τα σκυλιά τους ακριβώς όπως μιλάει με τα δικά της σκυλιά στην ιδιαίτερη πατρίδα της στα χιονισμένα φιόρδ της Νορβηγίας.
Το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να καταλάβουμε γύρω από τα Σήματα Ηρεμίας, παρατηρώντας τα συνολικά, είναι ότι αυτά δεν δείχνουν το άγχος (stress) του σκύλου. Αυτά δείχνουν το στρές που ο ένας σκύλος ( ο Ερμής) αντιλαμβάνεται στον άλλο σκύλο ( τον Άρη). Με τα Σήματα Ηρεμίας ο Ερμής προσπαθεί να πει στον Άρη ότι δεν υπάρχει λόγος να φοβάται. Έτσι ο Άρης μπορεί να ηρεμήσει και μια φιλική συνάντηση λαμβάνει χώραν.
Η Turid Rugaas έχει αναγνωρήσει και επεξεργαστεί 30 τέτοια σήματα. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται το γλείψιμο των χειλιών, οι αργοπορία στις επιστροφές, το γύρισμα του κεφαλιού και των ματιών, το μύρισμα του εδάφους κλπ. Όλα αυτά συμβαίνουν τελείως φυσιολογικά και αβίαστα από τα σκυλιά κάτι που τα κάνει δύσκολο να παρατηρηθούν ή και να ταξηνομηθούν ως συμπεριφορές με σημασία. Αυτή η δυσκολία μεγενθύνεται από το γεγονός ότι πολλοί εκπαιδευτές και ιδιοκτήτες σκύλων δεν δίνουν ιδιαίτερη σημασία στο πόσο σημαντικό (για τα σκυλιά) είναι η δική τους εκπαιδευτική φιλοσοφία και προσέγγιση (ή τουλάχιστον, όχι μέχρι που είναι μάλλον αργά).
Ας δούμε ένα παράδειγμα. Είμαστε στον στίβο και φωνάζουμε το σκυλί μας να έρθει σε μας. Αν το σκυλί μας έρχεται σιγά – σιγά και αυτό είναι ένα Σήμα Ηρεμίας, τι προσπαθεί ο Τζακ να μας πεί;
Λέει ότι εμείς κάνουμε κάτι που του δείχνει ότο έχουμε στρές. Σε μια άλλη περίπτωση μπορεί και να μην έρθει καθόλου κοντά μας ή αν έρθει να καθήσει προς τα πλάγια (άλλο σήμα ηρεμίας).
Με τον να αργοπορεί την επιστροφή του σε σας το σκυλί σας προσπαθεί να σας πει να ηρεμήσετε. Αν αρχίσετε να του φωνάζεται , να κουνάτε τα χέρια σας (με την ελπίδα να τον ενθαρύνεται) μπορεί και να κάνετε τα πράγματα χειρότερα. Τα σκυλιά γενικώς δεν επικοινωνούν κάνοντας θόρυβο. Όταν τα σκυλιά κάνουν θόρυβο (γαυγίζουν) συνήθως υπάρχει κάτι που τα φοβίζει και σημαίνουν συναγερμό. Εσείς νομίζεται με τις ενθαρυνντικές φωνές και κινήσεις ότι το σκυλί θα τρέξει κοντά σας γρηγορότερα αλλά ίσως και να αυξάνετε την πεποίθηση του σκύλου σας ότι είστε αγχομένος γιατί για το σκυλί οι φωνές και οι έντονες κινήσεις σημαίνουν φόβο και απειλή.
Τι γίνεται με το σκυλί που στρέφει το κεφάλι του στο πλάι όταν του λέμε να μας κοιτάξει. Το γύρισμα του κεφαλιού στο πλάι είναι και αυτό Σήμα Ηρεμίας. Όπως και στο προηγούμενο παράδειγμα το σκυλί μας λέει ότι είμαστε στρεσαρισμένοι και θέλει να ηρεμήσουμε. Αν η επόμενη κίνησή μας είναι να προσπαθήσουμε να τον διορθώσουμε με τράβηγμα στο λουρί ,τότε επιεβαιώνουμε την αντίληψη του σκυλιού ότι είμαστε πράγματι στρεσαρισμένοι και αυτό συνεχίζει να μας στέλνει καθησυχαστικά μηνύματα.
Το να βρούμε την λύση είναι βεβαίως το ζητούμενο. Ειμαι σίγουρος ότι κάθε φορά που το σκυλί κοιτάζει στο πλάι , μακριά από τον χειριστή ή ιδιοκτήτη ή όταν αργεί να καθυστερεί στον γυρισμό ότι μου στέλνει Σήμα για να ηρεμήσω; Όχι. Δεν προσποιούμαι ότι μπορώ να διαβάζω τι είναι μέσα στο μυαλό του σκυλιού παρά μόνο να βλέπω την συμπεριφορά του και δεν μπορώ να αναλύσω την εκπαίδευσή του αν δεν το δώ πραγματικά όταν εκπαιδεύεται από τον εκπαιδευτή του.
Παρόλα αυτά ,και με σεβασμό στον Ιπποκράτη, θεωρώ ότι μια βασική αρχή κάθε εκπαίδευσης είναι το «πρώτα, να μην κάνει κακό».Εαν η συμπεριφορά δεν είναι Σήμα Ηρεμίας ,τίποτε δεν θα πάθει το σκυλί αν εμείς (εσφαλμένα) την θεωρήσουμε σαν τέτοιο σήμα.Το χειρότερο που θα συμβεί είναι να χάσουμε λίγο χρόνο ηρεμώντας την ‘ατμόσφαιρα’ στην εκπαίδευση. Αντιθέτως, αν πράγματι το σκυλί μας στέλνει Σήματα Ηρεμίας και εμείς αποτύχουμε να τα αναγνωρίσουμε και να αντιδράσουμε κατάλληλα μπορεί να οδηγηθούμε σε ένταση που μπορεί να οδηγήσει σε απρόβλεπτα και πιθανόν ανεπιθύμητα αποτελλέσματα στην εκπαίδευση και στους διαγωνισμούς.
Ο εκπαιδευτής (ή ο ιδιοκτήτης) που αδυνατεί να αντιλειφθεί και να εξηγήσει σωστά το Σήμα Ηρεμίας του σκυλιού του πολύ πιθανόν να νομίσει ότι το σκυλί είναι απλώς ανυπάκουο ,ξεροκέφαλο κλπ και να προσπαθήσει να το “επαναφέρει στην τάξη” με κάποια διόρθωση (τράβηγμα του λουριού ή φωνάζοντάς του κλπ). Ηδιόρθωση (φυσική ή ψυχολογική) είναι πιθανόν να επιβεβαιώσει στο σκυλί ότι είστε σε κατάσταση αυξανόμενου άγχους (στρές). Το σκυλί με την σειρά του αυξάνει την εκπομπή των Σημάτων Ηρεμίας και ο εκπαιδευτής (ή ο ιδιοκτήτης) νομίζει ότι το σκυλί αυξάνει την ανυπακοή του που τον οδηγεί να αυξήσει τις διορθώσεις (τιμωρία). Είναι προφανές ότι καταλήγουμε σε φαύλο κύκλο. Το τελικό αποτέλλεσμα είναι αποτυχία στην εκπαίδευση, στους διαγωνισμούς, στην σχέση μας με το σκυλί. Το σκυλί το “καίμε” και εμείς χάνουμε τις ελπίδες μας για κάτι καλύτερο.
Πως μπορεί η θετική εκπαίδευση (Positive Training) να βοηθήσει σε μια τέτοια περίπτωση. Κατά αρχήν το πιο σημαντικό είναι, ότι επειδή δεν χρησιμοποιούμε καμιά μορφή βίας (τράβηγμα λουριού, φωνές, πιάσιμο από το σβέρκο κλπ.) το γενικό επίπεδο άγχους (για ανθρωπο και το ζώο) στην εκπαίδευση είναι σημαντικά λιγότερο από ότι στις ‘παραδοσιακές’ μεθόδους. Συνεπώς και το σκυλί δεν έχει λόγους να στέλνει Σήματα Ηρεμίας για να ηρεμήσει την κατάσταση.
Δεύτερον, στην θετική εκπαίδευση ο εκπαιδευτής (ιδιοκτήτης) επιβάλλεται να μάθει να διαβάζει το σκυλί ως σκυλί. Τα Σήματα Ηρεμίας είναι συμπεριφορές (συμπεριφορά είναι ότιδήποτε που ένα νεκρό σκυλί δεν μπορεί να κάνει). Για να διαμορφώσουμε συμπεριφορά θα πρέπει να καταλάβουμε την συμπεριφορά με τους δικούς της όρους. Εάν το κατορθώσουμε αυτό .τότε μπορούμε να αναγνωρίσουμε τις διάφορες επιμέρους συμπεριφορές όταν συμβαίνουν και να βρούμε λύσεις. Αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί αν θεωρούμε τις συμπεριφορές ως ανυπακοή, ξεροκεφαλιά , κυριαρχικότητα, εκδίκηση , ζήλια κλπ.
Πως θα μπορούσε να αντιδράσει ένας θετικός εκπαιδευτής (positive trainer), γνώστης του Operant Conditioning και χρήστης της θετικής ενίσχυσης (positive reinforcement) στα Σήματα Ηρεμίας όταν προκύπτουν; Το πρώτο βήμα είναι στην σωστή τεχνική διαμόρφωση συμπεριφοράς, που μειώνει το συνολικό άγχος και ένταση ( ζώου και ανθρώπου). Υπάρχουν τρία σημαντικά στοιχεία που χριάζονται προσοχή στην διαμόφωση συμπεριφοράς (behavior shaping) : (1) βάλτε τον πύχη δυσκολίας (κριτήρια) της συμπεριφοράς σε τέτοιο επίπεδο ώστε να μεγιστοποιήσετε τις πιθανότητες επιτυχίας του σκυλιού, (2) να έχετε σωστό χρόνο (timing) στην μεταβίβαση ‘μπράβο, αυτό θέλω’ μηνύματος προς το σκυλί, (3) να διατηρήσετε υψηλό τον ρυθμό της επιβράβευσης (ενίσχυσης) ώστε το σκυλί να έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και να τα ‘δίνει όλα’. Το πιο πάνω στοιχεία – κριτήρια, χρόνος (timing) και ρυθμός ενίσχυσης (rate of reinforcement) – καταστούν κάθε μορφής εκπαίδευσης θετική και ενδιαφέρουσα για κάθε εκπαιδευόμενο.Μια τέτοια εκπαίδευση είναι γλέντι και για τον εκπαιδευόμενο αλλά και τον εκπαιδευτή.
Αλλαγή στο εκπαιδευτικό περιβάλλον μπορεί να αποτελλεί μια επιπλέον σημαντική πηγή άγχους και έντασης που μπορεί να οδηγήσουν το σκυλί σας σε εκπομπή Σημάτων Ηρεμίας. Για παράδειγμα το σκυλί σας μπορεί να ξέρει να περπατάει τέλεια δίπλα σας όταν είσαστε μόνοι σας στον κήπο αλλά αυτό να μένει προς τα πίσω ή να λοξοδρομεί όταν συναντάται σκυλιά στο πάρκο.Ή η παρουσία άλλων ανθρώπων να το κάνει να στρίβει το κεφάλι του προς το πλάι.
Πως μπορεί κάποιος να αντιμετωπίσει το πρόβλημα από την αλλαγή του χώρου / περιβάλλοντος που εκτελείται η άσκηση; Πρώτα , παρουσιάσετε κάθε αλλαγή στο περιβάλλον προσεκτικά και σταδιακά. Μην απαιτείται από το σκυλί το ίδιο υψηλό βαθμό εκτέλεσης μιας άσκησης με αυτόν (το βαθμό) που εκτελεί την ίδια άσκηση σε χώρο (περιβάλλον) που του είναι γνωστός. Αρχίσετε στο καινούριο περιβάλλον από πιο ‘χαμηλά’ και αφού το σκυλί αποκτήσει εμπιστοσύνη και άνεση στα καινούρια δεδομένα ,τότε αρχίσεσε να ανεβάζετε σιγά- σιγά το επίπεδο εκτέλεσης και δυσκολίας της άσκησης.
[...]
