Ένα αρπαχτικό για να κυνηγήσει αποτελεσματικά πρέπει να εκτελέσει μια σειρά από ενέργειες που διέπονται από ένστικτα.
Αυτά τα βασικά ένστικτα είναι :
- να εντοπίζει
- να παραμονεύει
- να καταδιώκει
- να αρπάζει
- να τινάζει
- να σκοτώνει
- να τεμαχίζει/τρώει
- να φυλάει το κουφάρι.
Για παράδειγμα, ένας λύκος πρώτα εντοπίζει το θήραμα μέσω της όρασης, της ακοής και της όσφρησης. Μόλις το εντοπίσει θα αρχίσει να το παρακολουθεί και να το παραμονεύει. Όταν το θήραμα αρχίσει να τρέχει ο λύκος ξεκινάει να το καταδιώκει. Σε μεγάλα θηράματα μετέχουν στην καταδίωξη και άλλα μέλη της αγέλης. Ο θάνατος συνήθως επέρχεται με ένα δάγκωμα στον λαιμό και ακολουθείται από επαναλαμβανόμενα βίαια τινάγματα που επιφέρουν το σπάσιμο του λαιμού και της σπονδυλικής στήλης. Το άψυχο σώμα ξεσκίζεται και καταναλώνεται. Πολλές φορές το κουφάρι φυλάσσεται μέχρι να καταναλωθεί ολόκληρο.
Εμείς λοιπόν – οι άνθρωποι – έχουμε επέμβει σε αυτά τα 8 ένστικτα με σκοπό την δημιουργία των ποιμενικών, των σκύλων επαναφοράς, των terrier και όλων των φυλών που υπάρχουν.
Οι βοσκοί μπορούν και χρησιμοποιούν σκύλους για να φυλάνε το κοπάδι τους γιατί τέτοια ζώα ενστικτωδώς αποφεύγουν τα αρπακτικά, ενώ ταυτόχρονα προσπαθούν να διατηρούν ακέραιο το κοπάδι τους. Το πρόβατο βλέπει τον σκύλο σαν λύκο και ο σκύλος το πρόβατο σαν μεζέ.
Τι έχει συμβεί;
Μέσα από χρόνια επιλεκτικής εκτροφής καταφέραμε να «σβήσουμε» τα ένστικτα από το 4 μέχρι το 8 (της αρπαγής, τινάγματος, θανάτωσης κλπ) και ταυτόχρονα ενισχύσαμε τα ένστικτα από το 1 μέχρι το 3…
Δεν έχει νόημα να έχεις έναν ποιμενικό που σκοτώνει τα ζώα που φυλάει.
Βάζοντας έναν σκύλο να επαναφέρει πάλι επεμβαίνουμε στα ένστικτα. Κάπως διαφορετικά αυτή τη φορά. Ένα Curly Retriever, θα εντοπίσει το θήραμα όπως πέφτει από τον ουρανό, θα το ακολουθήσει, θα το αρπάξει και θα το επαναφέρει στον κυνηγό, χωρίς να το φάει και χωρίς να το μασουλίσει. Για αυτό χρειάζεται να έχει «μαλακό» στόμα. Αυτή τη φορά σβήσαμε τα ένστικτα από το 5 μέχρι το 8. Κρατήσαμε δηλαδή και το «άρπαγμα». Τα retriever πρέπει να δουλεύουν σιωπηλά γιατί ακόμα και ο παραμικρός ήχος μπορεί να τρομάξει και να απομακρύνει τα άλλα πουλιά. Επειδή δε πολλές φορές το κυνήγι γινόταν για να πάμε φαγητό στο σπίτι μας, πολλοί κυνηγοί δούλευαν με περισσότερα από 1 σκυλιά και έμεναν εκεί αρκετή ώρα.
Ετσι τα retriever εκτρέφονταν ώστε να νοιώθουν άνετα όταν αναγκάζονταν να περάσουν ώρες και να δουλεύουν με άλλα σκυλιά και κυρίως, χωρίς φασαρίες. Ο συνδυασμός αυτών των ενστίκτων και χαρακτηριστικών συμπεριφοράς έκαναν τα retriever τα αγαπητά πλάσματα που είναι σήμερα.
Τι τρέχει με τα terrier…
Στα terrier αφαιρέσαμε μόνο τα 2 τελευταία ένστικτα. Όλα τα άλλα ζουν και βασιλεύουν…
Τα terrier έπρεπε να εντοπίσουν, να παραμονεύσουν, να καταδιώξουν, να αρπάξουν, να τινάξουν και να ενοχλήσουν ή να σκοτώσουν το θύμα τους. Όταν ήταν νεκρό ή δεν κουνιόταν έπρεπε να το εγκαταλείψουν και να πάνε στο επόμενο. Το terrier που θα επιχειρούσε να φάει ό,τι είχε θανατώσει ή αρνούνταν να το εγκαταλείψει, δεν εξυπηρετούσε στον περιορισμό των παρασιτικών ζώων.
Για να καθαρίσει μια περιοχή από αρουραίους, σήμαινε πως έπρεπε να σκοτώσει δεκάδες κάθε φορά, οπότε έπρεπε να έχει τη θέληση αφού σκοτώσει το ένα να πάει αμέσως στο επόμενο.
Ένα terrier που σκότωνε έναν ασβό κάτω από τη γη και αρνούνταν να εγκαταλείψει τη φωλιά μπορούσε να πεθάνει. Η ανεξαρτησία τους, το πείσμα τους και τα ένστικτά τους, ήταν απαραίτητα συστατικά για τέτοιου είδους δουλειές, γιατί οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να τα καθοδηγήσουν όταν κυνηγούσαν υπόγεια την λεία τους.
Τα terrier εκτρέφονταν να κινούνται γρήγορα, να δαγκώνουν αποφασιστικά και θανατηφόρα και μετά να τινάζουν το θύμα τους γρήγορα και αποτελεσματικά. Σκυλιά που ήταν αργά, ή δίσταζαν να σκοτώσουν συχνά τραυματίζονταν ή πέθαιναν.
Το γάβγισμα και οι κραυγές καταδίωξης ήταν ένα χαρακτηριστικό ιδιαίτερα τονισμένο σε όσα κυνηγούσαν κάτω από τη γη. Σε μια εποχή που δεν υπήρχαν κολάρα εντοπισμού με GPS, αν ένας σκύλος δούλευε σιωπηλά και παγιδευόταν, ήταν αδύνατο να εντοπιστεί. Επειδή δε το παρατεταμένο γάβγισμα απαιτούσε σωματική προσπάθεια, επιστρατεύονταν πιο αποτελεσματικές «φωνές». Κυνηγώντας εξιταρισμένα και βγάζοντας ήχους, ο άνθρωπος που ήταν από πάνω ήξερε ανα πάσα στιγμή που βρίσκεται ο σκύλος του.
Για πολλές φυλές terrier η εξολόθρευση παρασιτικών ζώων ήταν μια μοναχική δουλειά. Παρόλο που η απευθείας επιθετικότητα απέναντι σε άλλους σκύλους δεν ήταν κάτι επιθυμητό, δεν ήταν απαραίτητο να τα πηγαίνουν καλά με άλλα σκυλιά, γιατί δεν επηρέαζε την εργασία τους.
Αυτά τα ένστικτα υπάρχουν σε όλα τα working terrier και είναι ιδιαίτερα εμφανή στα Jack Russell. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα σκύλους ιδιαίτερα ομιλητικούς όταν εξιτάρονται και πανέτοιμους να καταδιώξουν, να παρενοχλήσουν, ακόμα και να σκοτώσουν οτιδήποτε κινηθεί και τους θυμίσει την λεία τους. Γάτες, σκίουροι, ηλεκτρικές σκούπες, παιχνίδια που κάνουν θόρυβο κλπ.
Αν σε όλα αυτά προσθέσουμε το απαράμιλλο θάρρος, το gameness και το low arousal threshold, αντιλαμβανόμαστε τον εκρηκτικό χαρακτήρα τους.
Και αυτές οι 3 έμφυτες συμπεριφορές, είναι χαρακτηριστικά που επέτρεπαν γενιές ολόκληρες terrier να επιτελούν την καθημερινή τους εργασία.
Το θάρρος ή θράσος και το gameness έδιναν στα terrier την πρωτοβουλία να κάνουν αυτό που έπρεπε ώστε να επιβιώνουν από καθημερινές και πιθανόν θανατηφόρες αναμετρήσεις με παρασιτικά ζώα.
Το low arousal thresholdέκανε ένα terrier να εκραγεί σε κλάσματα δευτερολέπτου και με ελάχιστη πρόκληση. Μόλις εξιταριστεί και είναι γεμάτο αδρεναλίνη, έτοιμο να κυνηγήσει, έτοιμο να εμπλακεί σε μάχη ή ακόμα και να σκοτώσει, ο σκύλος λειτουργεί περισσότερο με βάση τα ένστικτά του, παρά την εκπαίδευσή του.
Είναι πολύ δύσκολο να κάνεις ακόμα και το καλύτερα εκπαιδευμένο terrier να σε υπακούσει. Είναι σχεδόν αδύνατο να σταματήσεις ένα terrier από μια εμπλοκή όταν αυτή είναι σε εξέλιξη. Δεν έχουν επίγνωση του μεγέθους τους και μπορεί να τα βάλουν ακόμα και με πολύ μεγαλύτερα ζώα υπό τις κατάλληλες συνθήκες, εν ριπή οφθαλμού.
Το έμφυτο ένστικτο κάθε terrier είναι να σκοτώσουν κάποιου είδους παρασιτικό ζώο, είτε ο σκύλος εξασκεί αυτή την δύσκολη και επικίνδυνη εργασία είτε όχι. Δυστυχώς ο γενετικός προγραμματισμός που του επιτρέπει να αντιμετωπίσει τα παρασιτικά ζώα, δεν κάνει διαχωρισμό ανάμεσα σε αυτά και σε άλλα ζώα, όπως πχ ένα υπερενθουσιώδες golden retriever. Κάθε terrier γρήγορα θα προκαλέσει είτε το ένα είτε το άλλο, εκτός αν διδαχθεί πώς να συμπεριφέρεται σωστά.
Αυτή η συμπεριφορά προς κάθε είδους ζώου θεωρείτο τόσο πολύτιμη από λάτρεις terrier που μέχρι πρόσφατα στις περισσότερες φυλές terrier στους στίβους των εκθέσεων απαιτούνταν το λεγόμενο “sparring”ως μέρος της διαδικασίας αξιολόγησης. Οι σκύλοι δεν έρχονταν ποτέ σε επαφή, αλλά έπρεπε να εξιταριστούν απλά και μόνο στη θέα ενός άλλου σκύλου εκεί κοντά, ώστε να δείξουν ότι έχουν το σωστό ταμπεραμέντο ενός terrier.
Αυτοί είναι οι σκύλοι που έφτιαξαν τα terrier που έχουμε σήμερα…
Άραγε υπάρχει λόγος να αναρωτιόμαστε γιατί τα terrier μας επιδεικνύουν τέτοιες συμπεριφορές;