Με αφορμή μια συζήτηση για τα οργανωμένα "σκυλοπάρκα" ή τους "σκυλότοπους" (κατά το παιδότοπους), θα ήθελα να πω κάποια πράγματα και να διατυπώσω κάποιες σκέψεις για το τι είναι και τι σημαίνει το παιχνίδι για τον σκύλο.
Το παιχνίδι είναι μια συμπεριφορά επαναλαμβανόμενη και ατελής ως προς την λειτουργία της. Είναι μια προσομοίωση των αληθινών και σοβαρών καταστάσεων η οποία όμως διαφέρει σε δομή, έκφραση, ποιότητα και κίνητρο. Το παιχνίδι έχει ηθελημένη έναρξη (δεν εκβιάζεται) όταν το ζώο βρίσκεται σε ένα περιβάλλον ασφαλές, οικείο και ήρεμο.
Το παιχνίδι χρειάζεται μια ατμόσφαιρα οικειότητας και συναισθηματικής ασφάλειας. Χρειάζεται ένα ασφαλές περιβάλλον.
Μια σημαντική προϋπόθεση για το παιχνίδι είναι αυτό που οι επιστήμονες της συμπεριφοράς ονομάζουν "χαλαρό πεδίο" (relaxing field ή πεδίο ηρεμίας ίσως). Τα σκυλιά δεν παίζουν όταν είναι διψασμένα, πεινασμένα, κουρασμένα, όταν πονούν, όταν φοβούνται, όταν δεν γνωρίζουν το περιβάλλον τους.
Όσοι έχουμε πάνω από ένα σκυλιά θα έχουμε παρατηρήσει πως τα σκυλιά θα παίξουν στον οικείο χώρο τους, λίγο αφού έχουν τελειώσει το φαγητό τους και έχουν πιει νερό.
Αν παρατηρήσουμε τις αγέλες από άγρια σκυλιά θα δούμε πως προτιμούν να παίζουν σε περιοχές που είναι εξοικειωμένα. Αρχικά και σαν κουτάβια, κοντά στη μητέρα τους, στη συνέχεια σε μικρή απόσταση από το λαγούμι, την φωλιά τους και αργότερα σε τοποθεσίες "ραντεβού", όπου η αγέλη συνήθως συγκεντρώνεται μετά το φαγητό. Αισθάνονται ασφαλείς με αυτές τις προϋποθέσεις και χρησιμοποιούν το παιχνίδι σαν ευκαιρία να δοκιμάσουν μερικές "τεχνικές" και συμπεριφορές χωρίς τον φόβο του άγνωστου, χωρίς άγχος και κυρίως χωρίς των φόβο των "αληθινών" συνεπειών.
Κάτι που επίσης είναι χρήσιμο να παρατηρήσουμε και να θυμόμαστε είναι πως τα σκυλιά δεν είναι "φτιαγμένα" για να παίζουν σε μεγάλες ομάδες. Το παιχνίδι μεταξύ των σκύλων είναι κατά κύριο λόγο μεταξύ δύο ατόμων. Ομάδες από σκυλιά μπορούν να παίξουν καλά μαζί αλλά, εάν παρακολουθήσετε προσεκτικά, υπάρχουν πάντα δύο σκυλιά ως κύριοι "πρωταγωνιστές" και κάποια άλλα σκυλιά στην περιφέρεια, που προσπαθούν να συμμετάσχουν. Έτσι, οι μεγάλες ομάδες σκύλων συνήθως δεν "παίζουν μαζί", αλλά ανταγωνίζονται για μια θέση ή προσπαθούν να σχηματίσουν μικρότερες ομάδες παιχνιδιού.
Όπως έχει παρατηρηθεί και επισημανθεί, παιχνίδι όπου εμπλέκονται ενεργά περισσότερα από δύο άτομα και που όλοι συμμετέχουν ισότιμα απαιτεί κανόνες και αυτό παρατηρείται μόνο στο ανθρώπινο είδος (οργανωμένα παιχνίδια με κανόνες).
Γυρίζοντας λίγο σε αυτό που αναφέραμε πιο πάνω ως "χαλαρό πεδίο" (relaxing field), αυτό παρέχεται και προέρχεται από την μητέρα, από τα άλλα μέλη της αγέλης και από τα αδέλφια του σκύλου. Στο αστικό, οικιακό περιβάλλον του κατοικίδιου σκύλου και αφού αυτός έχει αποχωριστεί μητέρα και αδέλφια, το "χαλαρό πεδίο" παρέχεται και προέρχεται από τον ιδιοκτήτη. Ο ιδιοκτήτης πρέπει να γίνει το σημείο ασφάλειας του σκύλου. Ο ιδιοκτήτης πρέπει να είναι πάντα δίπλα στον σκύλο του σε κάθε νέο ερέθισμα και όταν αυτό "ξεπερνιέται" ή αντιμετωπίζεται με επιτυχία από τον σκύλο με την παρουσία του ιδιοκτήτη, ο δεσμός σκύλου και ιδιοκτήτη ενδυναμώνεται.
Στο παιχνίδι, λοιπόν, είναι απαραίτητη η παρουσία του ιδιοκτήτη ακόμα και αν δεν συμμετέχει ενεργά σε αυτό.
Σε αυτό το σημείο θα μπορούσαμε να πούμε για τα είδη του παιχνιδιού, όπου στο σκύλο θα διακρίναμε το παιχνίδι αντικειμένου, το θηρευτικό παιχνίδι και το κοινωνικό παιχνίδι. Κάπου εδώ όμως θα σταματήσω και αυτό διότι το κεφάλαιο "Παιχνίδι" είναι τόσο μεγάλο όσο και σημαντικό, τόσο για τον σκύλο, όσο και για τον άνθρωπο.
Περιμένω και τα δικά σας σχόλια και παρατηρήσεις για να το προχωρήσουμε (ίσως) περισσότερο...
Το παιχνίδι είναι μια συμπεριφορά επαναλαμβανόμενη και ατελής ως προς την λειτουργία της. Είναι μια προσομοίωση των αληθινών και σοβαρών καταστάσεων η οποία όμως διαφέρει σε δομή, έκφραση, ποιότητα και κίνητρο. Το παιχνίδι έχει ηθελημένη έναρξη (δεν εκβιάζεται) όταν το ζώο βρίσκεται σε ένα περιβάλλον ασφαλές, οικείο και ήρεμο.
Το παιχνίδι χρειάζεται μια ατμόσφαιρα οικειότητας και συναισθηματικής ασφάλειας. Χρειάζεται ένα ασφαλές περιβάλλον.
Μια σημαντική προϋπόθεση για το παιχνίδι είναι αυτό που οι επιστήμονες της συμπεριφοράς ονομάζουν "χαλαρό πεδίο" (relaxing field ή πεδίο ηρεμίας ίσως). Τα σκυλιά δεν παίζουν όταν είναι διψασμένα, πεινασμένα, κουρασμένα, όταν πονούν, όταν φοβούνται, όταν δεν γνωρίζουν το περιβάλλον τους.
Όσοι έχουμε πάνω από ένα σκυλιά θα έχουμε παρατηρήσει πως τα σκυλιά θα παίξουν στον οικείο χώρο τους, λίγο αφού έχουν τελειώσει το φαγητό τους και έχουν πιει νερό.
Αν παρατηρήσουμε τις αγέλες από άγρια σκυλιά θα δούμε πως προτιμούν να παίζουν σε περιοχές που είναι εξοικειωμένα. Αρχικά και σαν κουτάβια, κοντά στη μητέρα τους, στη συνέχεια σε μικρή απόσταση από το λαγούμι, την φωλιά τους και αργότερα σε τοποθεσίες "ραντεβού", όπου η αγέλη συνήθως συγκεντρώνεται μετά το φαγητό. Αισθάνονται ασφαλείς με αυτές τις προϋποθέσεις και χρησιμοποιούν το παιχνίδι σαν ευκαιρία να δοκιμάσουν μερικές "τεχνικές" και συμπεριφορές χωρίς τον φόβο του άγνωστου, χωρίς άγχος και κυρίως χωρίς των φόβο των "αληθινών" συνεπειών.
Κάτι που επίσης είναι χρήσιμο να παρατηρήσουμε και να θυμόμαστε είναι πως τα σκυλιά δεν είναι "φτιαγμένα" για να παίζουν σε μεγάλες ομάδες. Το παιχνίδι μεταξύ των σκύλων είναι κατά κύριο λόγο μεταξύ δύο ατόμων. Ομάδες από σκυλιά μπορούν να παίξουν καλά μαζί αλλά, εάν παρακολουθήσετε προσεκτικά, υπάρχουν πάντα δύο σκυλιά ως κύριοι "πρωταγωνιστές" και κάποια άλλα σκυλιά στην περιφέρεια, που προσπαθούν να συμμετάσχουν. Έτσι, οι μεγάλες ομάδες σκύλων συνήθως δεν "παίζουν μαζί", αλλά ανταγωνίζονται για μια θέση ή προσπαθούν να σχηματίσουν μικρότερες ομάδες παιχνιδιού.
Όπως έχει παρατηρηθεί και επισημανθεί, παιχνίδι όπου εμπλέκονται ενεργά περισσότερα από δύο άτομα και που όλοι συμμετέχουν ισότιμα απαιτεί κανόνες και αυτό παρατηρείται μόνο στο ανθρώπινο είδος (οργανωμένα παιχνίδια με κανόνες).
Γυρίζοντας λίγο σε αυτό που αναφέραμε πιο πάνω ως "χαλαρό πεδίο" (relaxing field), αυτό παρέχεται και προέρχεται από την μητέρα, από τα άλλα μέλη της αγέλης και από τα αδέλφια του σκύλου. Στο αστικό, οικιακό περιβάλλον του κατοικίδιου σκύλου και αφού αυτός έχει αποχωριστεί μητέρα και αδέλφια, το "χαλαρό πεδίο" παρέχεται και προέρχεται από τον ιδιοκτήτη. Ο ιδιοκτήτης πρέπει να γίνει το σημείο ασφάλειας του σκύλου. Ο ιδιοκτήτης πρέπει να είναι πάντα δίπλα στον σκύλο του σε κάθε νέο ερέθισμα και όταν αυτό "ξεπερνιέται" ή αντιμετωπίζεται με επιτυχία από τον σκύλο με την παρουσία του ιδιοκτήτη, ο δεσμός σκύλου και ιδιοκτήτη ενδυναμώνεται.
Στο παιχνίδι, λοιπόν, είναι απαραίτητη η παρουσία του ιδιοκτήτη ακόμα και αν δεν συμμετέχει ενεργά σε αυτό.
Σε αυτό το σημείο θα μπορούσαμε να πούμε για τα είδη του παιχνιδιού, όπου στο σκύλο θα διακρίναμε το παιχνίδι αντικειμένου, το θηρευτικό παιχνίδι και το κοινωνικό παιχνίδι. Κάπου εδώ όμως θα σταματήσω και αυτό διότι το κεφάλαιο "Παιχνίδι" είναι τόσο μεγάλο όσο και σημαντικό, τόσο για τον σκύλο, όσο και για τον άνθρωπο.
Περιμένω και τα δικά σας σχόλια και παρατηρήσεις για να το προχωρήσουμε (ίσως) περισσότερο...