Νόσος Cushing και σύνδρομο Cushing είναι μια μορφή ενδοκρινοπάθειας που οφείλεται στην αυξημένη παραγωγή γλυκοκορτικοειδών (κορτιζολη) απο το φλοιό των επινεφριδίων (φυσική μορφή) ή στη μακροχρόνια χορήγηση συνθετικών γλυκοκορτικοειδων (σκευασμάτων – ιατρογενής μορφή).
Η κορτιζόλη είναι ορμόνη και παράγεται από τα επινεφρίδα, με πολλές σημαντικές λειτουργίες και φυσικά είναι απαραίτητη για τη ζωή.Υπερβολικά υψηλά επίπεδα αυτής της ορμόνης στο σώμα, έχουν κυρίως αρνητικά αποτελέσματα για τον οργανισμό.
Η φυσική μορφή της νόσου του Cushing είναι μια σχετικά συχνή ενδοκρινοπαθεια και παρατηρείται σε ενήλικους και υπερήλικους σκυλους (άνω των 6-7 ετών), ανεξάρτητα από το φύλο τους.Αν και εχει παρατηρηθεί σε ολες τις φυλές, συχνότερα εμφανίζεται σε Poodle, Boxer, Boston Terrier και Dachshund.Αυτή η μορφή της νόσου μπορεί να ονομάζεται και ενδογενές σύνδρομο Cushing.
Η ιατρογενης μορφή ή εξωγενές σύνδρομο, εμφανίζεται στο 50% περίπου του συνόλου των περιστατικών της ενδοκρινοπάθειας αυτής και εμφανίζεται ανεξάρτητα απο το φύλο, την ηλικία και την φυλή.
Αιτιολογία
α. Φυσική Μορφή
1. Αδενώματα ή υπερπλασία του πρόσθιου λοβού της υπόφυσης -> υπερέκκριση ACTH -> αμφοτερόπλευρη υπερπλασία του φλοιού των επινεφριδίων -> υπερεκκριση κορτιζόλης (85-90% των περιστατικών).Ο απο την υπόφυση εξαρτώμενος αυτός τύπος παρατηρείται συχνότερα στα Poodle, Boxer και Dachshund.Η υπερπλασία του πρόσθιου λοβού της υπόφυσης οφείλεται στην υπερέκκριση του φλοιοτρόπου παράγοντα του υποθαλαμου (CRF) με την ενέργεια της σεροτονίνης.
2. Αδενώματα ή καρκινώματα του φλοιού των επινεφριδίων (ως επι το πλείστον η προσβολή είναι ετερόπλευρη) -> αυτόνομη υπερέκκριση κορτιζόλης -> μείωση της έκκρισης της ACTH από τον πρόσθιο λοβό της υπόφυσης με το μηχανισμό της παλίνδρομης αλληλορύθμισης -> ατροφία του φλοιού του μη προσβεβλημένου επινεφριδίου (10-15% των περιστατικών).Ο τύπος αυτός παρατηρείται συχνότερα στις μεγαλόσωμες φυλές.
β. Ιατρογενής Μορφή
Οφείλεται στη μακροχρόνια χορήγηση συνθετικών γλuκοκορτικοειδών σε αντιφλεγμονώδεις (πχ. χρόνιες κνησμώδεις δερματοπάθειες) ή ιδιαίτερα σε ανοσοκατασταλτικές δόσεις (αυτοάνοσα νοσήματα).
Κλινική εικόνα
Τα συμπτώματα κάθε ασθενούς ζώου από σύνδρομο Cushing εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες.Συμπτώματα εμφανίζονται από πολλά opγανικά συστήματα, σε διάφορους βαθμούς έντασης και συνδυασμούς.Ειδικά στο δέρμα παρατηρούνται: αραίωση και λέπτυνση του τριχώματος ή συμμετρική αλωπεκία στον κορμό του σώματος, λέπτυνση και συρρίκνωση του δέρματος, εστίες δυστροφικής τιτάνωσης του δέρματος (calcinosis cutis), υπερχρωμία πολυεστιακή ή διάχυτη, μείωση της επουλωτικής ικανότητας του δέρματος, εύκολη πρόκληση αιμορραγικών αλλοιώσεων στο δέρμα από ασήμαντες τραυματικές αιτίες, κ.α.
Ρόλο παίζει ο βαθμός και η διάρκεια υπερέκκρισης της κορτιζόλης, τα επίπεδα άλλων επινεφριδικών ορμονών και η ηλικία, αφού τα συμπτώματα εξαρτώνται πολύ από την ηλικία του ζώου.
Οι κλινικές εκδηλώσεις της ενδοκρινοπάθειας αυτής συνήθως εμφανίζονται αθόρυβα.Μερικά ακόμα συμπτώματα μπορεί να είναι μια περίεργη αυξανόμενη δίψα, το σκυλί έχει την τάση να κάνει ούρα συχνότερα από το συνηθισμένο και μερικές φορές να παρατηρείται και απώλεια ούρων (ακράτεια).Το πιο κοινό σύμπτωμα στο σύνδρομο Cushing είναι η προοδευτική αύξηση βάρους.Χαρακτηριστική επίσης είναι η αυξημένη εναπόθεση λίπους, η απώλεια μυϊκής μάζας καθώς και η εμφάνιση μυϊκής αδυναμίας.
Σε άλλα περιστατικό και ιδιαίτερα σε αυτά που n αίτια της νόσου είναι το καρκίνωμα του φλοιού των επινεφριδίων, τα συμπτώματα εμφανίζονται σχετικά απότομα, είναι βαρυάς μορφής και εξελίσσονται γρήγορα.
Εξάλλου στο 10-15% των περιστατικών συνυπάρχει ο σακχαρώδης διαβήτης που προηγείται ή ακολουθεί τη νόσο του Cushing.
Τα υπερβολικά υψηλά επίπεδα κορτιζόλης στον οργανισμό καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα και ζώα με σύνδρομο Cushing μπορούν να αναπτύξουν μολύνσεις συχνότερα από οποιοδήποτε άλλο.
Μια παραδόξως ευεργετική παρενέργεια του Cushing είναι ότι εάν ένα σκυλί υποφέρει από εκφυλιστικές αλλοιώσεις (όπως η αρθρίτιδα ), το πολύ υψηλό επίπεδο της κορτιζόλης στο αίμα έχει σαν αποτέλεσμα να ανακουφίζει πραγματικά το ζώο από τον πόνο και την ταλαιπωρία του.
Εργαστηριακά ευρήματα
Αιματολογικά: Ουδετεροφιλία (με ώριμες μορφές), ηωσινοπενία, λεμφοπενία, αύξηση της συγκέντρωσης της αιμοσφαιρίνης, της τιμής του αιματοκρίτη και του αριθμού των ερυθρών αιμοσφαιρίων (ερυθροκυττάρωση).
Βιοχημικά: Στο αιμα παρατηρούνται αύξηση της δραστηριότητας της αλκαλικής φωσφατάσης (ισοένζυμο), αύξηση της στάθμης της χολοστερόλης, SGΡΤ, γλυκόζης και υποφωσφαταιμία, υπερνατριαιμία.Στα ούρα παρατηρούνται χαμηλό ειδικό βάρος (< 1010) και ευρήματα ουρολοιμώξεων (συχνή επιπλοκή της νόσου του Cushing).
Ακτινολογικά: Ηπατομεγαλία, οστεοπόρωση των σπονδυλικών σωμάτων, τιτάνωση των ημικρικίων της τραχείας.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι τα παραπάνω εργαστηριακά ευρήματα δεν διαπιστώνονται σε όλα τα περιστατικά της νόσου.
Μόλις ολοκληρωθεί η διάγνωση με τη βοήθεια διαφόρων φαρμάκων μπορεί να αντιμετωπισθεί η κατάσταση.Η χειρουργική αφαίρεση του επινεφρίδιου μπορεί να γίνει, μόνο σε σκυλιά που είναι κατάλληλα από υγεία και
ηλικία και βεβαίως η διάγνωση να έχει γίνει σε σωστό χρόνο.Η υπόφυση δεν αφαιρείται, αλλά τα προβλήματα που προέρχονται από αυτήν αντιμετωπίζονται κατά το δυνατόν με φαρμακευτική αγωγή.Πολλές φορές όμως
η κατάσταση δεν αντιμετωπίζεται ή η αντιμετώπιση της είναι μέτρια.
Πολλά ζώα θεραπεύονται αλλά η πολυπλοκότητα και η διαφορετικότητα σε αντοχή και εικόνα των ασθενών ζώων απαιτεί μεγάλη προσοχή και πολύ καλή συνεργασία ιατρού και ιδιοκτήτη και συνεχείς παρακολούθηση.
