Το πρόσφατο, πολύ δυσάρεστο, τραγικό περιστατικό με το πεντάχρονο παιδάκι που έχασε την ζωή του έφερε ξανά στο μυαλό των περισσοτέρων την φράση “επικίνδυνα σκυλιά. Είναι ίσως το πρώτο περιστατικό με αυτή την τραγική κατάληξη που έχει συμβεί στην χώρα μας. Δυστυχώς, για κάποιους από εμάς που ασχολούμαστε με το θέμα “σκύλος”, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, αυτό ήταν ένα γεγονός που “περίμενε να γίνει” και από τύχη δεν είναι αρκετά συχνότερο. Δεν θα αναλύσουμε, ούτε και θα ασχοληθούμε συγκεκριμένα με το περιστατικό της Κοζάνης. Δεν θα είχε καμία αξία και κανένα νόημα και αρκεί μόνο να εκφράσουμε την βαθιά μας λύπη.
Για όσους περιμένουν να διαβάσουν για “επικίνδυνα σκυλιά”, να δουν λίστες και κατατάξεις επικινδυνότητας φυλών, να διαβάσουν για σαγόνια που “κλειδώνουν” και σκυλιά που “κάνουν μόνο για φύλακες” να προτείνουμε να κλείσουν το άρθρο και να προχωρήσουν σε κάτι άλλο διότι δεν θα ικανοποιηθούν. Επίσης, δεν θα ικανοποιηθούν όσοι περιμένουν να διαβάσουν για το πόσο “γλυκούλικα” είναι όλα τα σκυλάκια και πως το μόνο που χρειάζεται ο κάθε σκύλος, ανεξάρτητα της φυλής, του τύπου, του μεγέθους ή της ιδιοσυγκρασίας του είναι “αγάπη και μια αγκαλιά και όλα θα πάνε καλά”…
Το να προσπαθήσουμε γρήγορα και απλοϊκά να πούμε “τι φταίει” θα ήταν τουλάχιστον γελοίο! Θα ήταν λάθος να προσεγγίσουμε το θέμα από πλευράς φυλών και καταλληλότητας αυτών για “αστική συμβίωση”, όπως λάθος θα ήταν να “ρίξουμε όλα τα βάρη” στον “κακό ιδιοκτήτη” που δε μεγάλωσε σωστά τον σκύλο του, τον κακοποίησε ή τον εκπαίδευσε λάθος, κλπ. Αυτό το αποτέλεσμα, ακόμα και αν δεν είναι ο θάνατος ενός παιδιού ή ενός ενήλικα μα ένας πολύ σοβαρός τραυματισμός, δεν είναι μονοπαραγοντικό αλλά πολυπαραγοντικό. Είναι πολλά μικρά λάθη που γίνονται σταδιακά, περνούν απαρατήρητα ή κρίνονται ως ασήμαντα, συσσωρεύονται και αρκεί μια “σπίθα” για να μας δώσει την “έκρηξη”.
Τα λάθη ξεκινούν ακόμα και πριν από την εκπαίδευση και την υπερτιμημένη και παρανοημένη “κοινωνικοποίηση” του κουταβιού, που κάποιοι θα βιάζονταν να υπογραμμίσουν. Τα λάθη ξεκινούν ακόμα πιο πριν και από την επιλογή σκύλου που κάποιοι πιο “υποψιασμένοι” μπορεί να επεσήμαναν. Τα λάθη ξεκινούν από τους λόγους και τα κίνητρα που μας ωθούν να αποκτήσουμε σκύλο και από τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την “ιδιοκτησία ενός σκύλου” εν γένει. Τα λάθη αυτά οδηγούν σε έναν επικίνδυνο ή πιθανά επικίνδυνο σκύλο μα δεν υπάρχουν εξ ορισμού επικίνδυνα σκυλιά.
Τις περισσότερες φορές ακούμε ή διαβάζουμε ανθρώπους να θέλουν “ένα σκύλο για τα παιδιά”, “ένα σκύλο για διαμέρισμα”, “ένα σκύλο για οικογένεια”, “ένα σκύλο που να μην χρειάζεται πολύ άσκηση” και πολύ σύνηθες και “σημείο των καιρών”… “ένα σκύλο φύλακα”. Μπαίνουν, δηλαδή, μπροστά στην απόφαση μας να αποκτήσουμε σκύλο ανάγκες μας, πόθοι μας για μια εικόνα της κατοχής σκύλου (ο σκύλος και η οικογένεια, όλοι ευτυχισμένοι… ο σκύλος που παίζει ανέμελα με τα παιδιά, κ.α.), ανασφάλειες που η κοινωνία μας προκαλεί (ανάγκη για συναναστροφή, αναγνώριση, επιβεβαίωση μέσω του σκύλου ή ανάγκη να νιώσουμε ασφάλεια). Μέσα σε όλα αυτά ξεχνάμε πως ο σκύλος δεν είναι κάτι το υποχρεωτικό και πως για όλα τα παραπάνω υπάρχουν καλύτερα “οχήματα” από τον σκύλο, λιγότερο απαιτητικά και με μικρότερο ρίσκο αποτυχίας, σε οποιοδήποτε επίπεδο.
Κάποιοι έχουν μια παρεξηγημένη έννοια της “ελευθερίας” και της “φυσικής ζωής” στο μυαλό τους και άλλοι μια στρεβλή έννοια της “πειθαρχίας” και του “αρχηγού”. Πάνω από όλα ο σκύλος πρέπει να είναι απόλυτα ενταγμένος στην ανθρώπινη κοινωνία μας και η κατοχή του, η συμβίωση μας μαζί του να έχει ως αξίωμα τον σεβασμό σε δύο επίπεδα, τον σεβασμό στην φύση του σκύλου και τον σεβασμό στον συνάνθρωπο μας.
Θα μπορούσαμε να αναλύσουμε αρκετά τα λάθη και τις παρανοήσεις σε αυτό το επίπεδο, μα για το συγκεκριμένο άρθρο είναι πιο χρήσιμο να περάσουμε στο επόμενο στάδιο. Το στάδιο της απόκτησης σκύλου που είναι εξίσου, αν όχι περισσότερο, συγκεχυμένο με το προηγούμενο. Δεν έχουμε καταλάβει τι σημαίνει επιλέγω συγκεκριμένη φυλή ή τύπο σκύλου και για ποιους λόγους, πότε αυτό έχει σημασία και πότε δεν έχει, δεν έχουμε καταλάβει τι σημαίνει γνωρίζω το γενεαλόγιο του σκύλου μου και τους προγόνους του και που αυτό έχει σημασία, τι σημαίνει γνωρίζω την ιστορία και τα χαρακτηριστικά της φυλής που επιθυμώ, τι σημαίνει “παίρνω σκυλάκι από το φίλο που τα ζευγάρωσε”, “το πήρα από το κατάστημα της γειτονιάς”, “το πήρα από καλό εκτροφείο με γονείς πρωταθλητές” και που αυτά έχουν σημασία και που όχι…
Τις περισσότερες φορές μένουμε απλά στο “φαίνεσθαι” σε κάθε επίπεδο. Μένουμε στην εμφάνιση του σκύλου που μας αρέσει, στο πόσο μας εντυπωσιάζει, μένουμε στο πόσο μας εντυπωσιάζουν μεμονωμένες εικόνες και στιγμιότυπα αυτών των σκύλων σε βιβλία, βίντεο, συναντήσεις ή αφηγήσεις, μένουμε στο πόσο μας εντυπωσιάζει ο μύθος της ιστορίας της φυλής, μένουμε στο πόσο μας εντυπωσιάζει ο πωλητής στο κατάστημα ή ο πωλητής εκτροφέας… Πρέπει να αφήσουμε στην άκρη τις εντυπώσεις και τους εντυπωσιασμούς και να κοιτάμε στοιχεία, γεγονότα, αριθμούς και να συζητούμε περισσότερο με αυτούς που δεν μας λένε αυτά που θέλουμε να ακούσουμε, να ζητάμε περισσότερες πληροφορίες από αυτούς που μας “δυσαρεστούν”, που δεν μας αρέσουν οι απαντήσεις τους.
Έτσι γρήγορα και επιγραμματικά φτάνουμε στο στάδιο ένταξης και εισαγωγής του σκύλου στην ζωή μας, στο στάδιο της εκπαίδευσης του και της “καημένης” κοινωνικοποίησης. Το κουταβάκι που αποκτήσαμε και πρωταρχικός του ρόλος θα είναι η συντροφιά και η συμβίωση με εμάς και τους γύρω μας δεν έχει κάποιο υποχθόνιο και σατανικό σχέδιο να μας εξουσιάσει ή να μας σκοτώσει, δεν έχει σκοπό να βλάψει εμάς ή κάποιον άλλο. Μπορεί όμως να φτάσουμε εκεί αν δεν γνωρίζουμε ήδη ή δεν έχουμε την διάθεση να μάθουμε να επικοινωνούμε με τον σκύλο μας και ιδιαίτερα αν έχουν προηγηθεί και λάθη, μικρά ή μεγάλα, στα προηγούμενα στάδια. Δεν χρειάζεται να “σπάσουμε τον τσαμπουκά” ή να “δείξουμε ποιος είναι αρχηγός” για τον ίδιο λόγο που δεν πρέπει να πιστεύουμε πως όλα θα κυλήσουν υπέροχα αν “αγκαλιάζουμε και φιλάμε συνέχεια το σκύλο μας” και αν τον “αγαπάμε”. Δεν είναι κακό μα απαραίτητο να μάθουμε τους τρόπους που οι σκύλοι επικοινωνούν και συνδιαλέγονται, πρέπει να κατανοήσουμε και να σεβαστούμε την φύση τους, να είμαστε δίκαιοι μαζί τους και όχι να βάζουμε ταμπέλες όπως “επικίνδυνα σκυλιά”… Δίκαιοι στην αυστηρότητα και την τρυφερότητα μας.
Κοινωνικοποίηση δεν είναι “πάω τον σκύλο μου στην πλατεία που έχει σκυλάκια και παιδάκια και πολλούς ανθρώπους για να γίνει… κοινωνικός”… Η κοινωνικοποίηση, όταν αναφέρεται στα σκυλιά, δεν σημαίνει να πηγαίνεις σε parties και clubs. Κοινωνικοποίηση είναι η μεθοδική και σταδιακή εισαγωγή του σκύλου σε ερεθίσματα που πρόκειται ή μπορεί να συναντήσει και να αντιμετωπίσει, η αξιολόγηση της αντίδρασης τους σε σχέση με τον τύπο ή την φυλή του και η αντιμετώπιση ή το “φινίρισμα” αυτής της αντίδρασης από μέρους μας ώστε να εξασφαλίζει μια, όσο το δυνατόν, καλύτερη συμβίωση και προσαρμογή του σκύλου με εμάς και τον περίγυρο μας.
Ο σκύλος μας μπορεί (και είναι μάλλον φυσιολογικό) να μην ανέχεται κάθε σκύλο να τον καβαλά ή κάθε περαστικό να τον χαϊδεύει μα εμείς θα πρέπει να γνωρίσουμε ποιες είναι οι αντιδράσεις του και αν είναι ακραίες, να μην τις δεχτούμε απλά και να συνεχίσουμε διότι “έτσι είναι” μα να δουλέψουμε ώστε να απομακρυνθούμε από τα άκρα, να απομακρυνθούμε από το ρίσκο “τραγικού συμβάντος”, να αποκτήσουμε περισσότερο έλεγχο της κατάστασης, να εξομαλύνουμε την κατάσταση και να σεβαστούμε τις ιδιαιτερότητες του σκύλου μας μα και τον συνάνθρωπο μας. Αυτό δεν τον κατατάσσει στα “επικίνδυνα σκυλιά”.
Σαν τελικό στάδιο έρχεται αυτό της καθημερινότητας, του τρόπου ζωής μας, του τι θεωρούμε δικαίωμα και τι υποχρέωση, του τι θεωρούμε δεδομένο μα και τι τελικά είναι δεδομένο. Βασικοί κανόνες όπως:
- Ο σκύλος είναι πάντα με λουρί (δεμένος) σε δημοσίους χώρους μα και ιδιωτικούς όταν υπάρχουν πολλά άγνωστα πρόσωπα, παιδιά ή απρόσμενες καταστάσεις.
- Ο σκύλος μας πρέπει να γνωρίζει βασικές εντολές και μέσα σε αυτές να είναι και το “Μη” και “Άστο”.
- Ο σκύλος μας δεν θα πρέπει να μένει χωρίς επίβλεψη με πολύ μικρά παιδιά, ακόμα και αν είναι δικά μας.
- Ο σκύλος μας θα πρέπει να γνωρίζει (να του έχουμε δείξει) πως και πόσο να χρησιμοποιεί το στόμα του στο παιχνίδι.
- Ο σκύλος μας θα πρέπει να γνωρίζει να συμπεριφέρεται ανάλογα σε παιδιά και ηλικιωμένους, ανθρώπους που κινούνται ή συμπεριφέρονται διαφορετικά από τον μέσο όρο.
- Ο σκύλος μας θα πρέπει να έχει αρκετή και κατάλληλη εκτόνωση, τόσο σωματική όσο και πνευματική.
- Εμείς θα πρέπει να γνωρίζουμε τις πιθανές αντιδράσεις του σκύλου μας σε καταστάσεις που θα τον εκθέσουμε.
- Εμείς θα πρέπει να έχουμε μιλήσει και να μην σταματάμε να μιλάμε και να διδάσκουμε μικρούς και μεγάλους για το πως προσεγγίζουμε, πως παίζουμε και πως συμπεριφερόμαστε σε ένα σκύλο.
- Εμείς θα πρέπει να διαβάζουμε και να αναγνωρίζουμε τα σημάδια του στρες στον σκύλο μας και πότε αρχίζει να δυσφορεί με κάτι. Πάντα υπάρχουν σημάδια που οι περισσότεροι δεν γνωρίσουν και δεν παρατηρούν. Θα πρέπει να επεμβαίνουμε κατευναστικά τότε.
Έτσι, λοιπόν, πίσω από κάθε επικίνδυνο ή πιθανά επικίνδυνα σκυλιά, “κρύβονται” πολλοί άνθρωποι που έδρασαν ανεύθυνα και επικίνδυνα. Από άγνοια, από βλακεία, από ανευθυνότητα. Όταν βρισκόμαστε μπροστά από ένα τόσο τραγικό γεγονός, σαν αυτό που συνέβει πριν λίγες μέρες, βλέπουμε μόνο την “κορυφή του παγόβουνου”, το αποτέλεσμα πολλών, διαδοχικών, συσσωρευμένων λαθών που οδήγησαν σε αυτό. Ας πάψουμε να παίρνουμε αψήφιστα και ελαφρά τις επιλογές μας (ποιος σκύλος μας αρέσει, γιατί, από που θα τον πάρουμε, πως και που θα τον εκπαιδεύσουμε, κ.α.), ας πάψουμε να θεωρούμε μικρά, ασήμαντα ή και χαριτωμένα κάποια πράγματα, ας πάψουμε να επικεντρωνόμαστε σε επουσιώδη και πλασματικά, όπως η ανάγκη για σκύλους “άγριους φύλακες” και ας μην περιμένουμε να (συλ)λυπηθούμε όταν κάτι τέτοιο “ξεσπά”.
Δεν υπάρχουν επικίνδυνα σκυλιά, δεν υπάρχουν επικίνδυνες φυλές, δεν θα έπρεπε να υπάρχουν “λίστες” και νόμοι απαγόρευσης συγκεκριμένων φυλών που οδηγούν χιλιάδες σκυλιά στο θάνατο ως επικίνδυνα.
