Λεϊσμανίωση

[canis]

Αιτιολογία, επιζωοτιολογία/επιδημιολογία: Είναι χρόνιο νόσημα σε σκύλο, λύκο, αλεπού, τσακάλι, γάτα, τρωκτικά, ερπετά, νυχτερίδα κ.ά. και άνθρωπο στις μεσογειακές χώρες, Ιράκ, Ιράν, Ρωσία, Κίνα, Σενεγάλη, Σουδάν κ.α., που οφείλεται στη Leishmania infantum (λεϊσμανίωση, μεσογειακή μορφή). Επίσης, στις Ινδίες (ινδική μορφή) και σε χώρες της Αφρικής (αφρικανική μορφή), είναι χρόνιο νόσημα τον ανθρώπού και οφείλεται στη Leishmania donovani (λεϊσμανίωση, kala-azar, πυρετός dυm-dum).

Το παράσιτο εμφανίζεται με προμαστιγωτή μορφή στο έντερο της θηλυκής σκνίπας (μεταδότης) και με αμαστίγωτή μορφή σε κύτταρα τον αίματος, του δέρματος και των σπλάχνων ζώων και ανθρώπου (ξενιστής). Η θηλυκή σκνίπα προσλαμβάνει την αμαστίγωτή μορφή του παρασίτου, που βρίσκεται μέσα σε μονοκύτταρα/μακροφάγα, εξελίσσεται σε προμαστιγωτή μορφή και πολλαπλασιάζεται με απλή διαίρεση, συνήθως για 8-10 ημέρες. Τις τελευταίες 2-3 ημέρες της εξέλιξής της, η προμαστιγωτή μορφή προσεγγίζει τα επιθηλιακά κύτταρα τον μεσεντέρου (στομάχι) της σκνίπας και επικαλύπτεται με λιποφωσφογλυκάνες και γλυκοπρωτεϊνες, που παράγονται από τη σκνίπα.

Οι προμαστιγωτές μορφές του παρασίτου ενοφθαλμίζονται στο δέρμα του ξενιστή, κατά την απομύζηση αίματος και σε περίπου 1/2 ώρα, μετατρέπονται στην αμαστίγωτή μορφή, που φαγοκυτταρώνεται, σε 3-4 ώρες, από ουδετερόφιλα και ελάχιστα μακροφάγα. Τα μολυσμένα κύτταρα εισέρχονται στην κυκλοφορία τον αίματος (περίπου σε 24 ώρες), τα παράσιτα πολλαπλασιάζονται με απλή διαίρεση (περίπου 200 παράσιτα/κύτταρο σε 12-24 ώρες) και μετά την καταστροφή του κυττάρου, προσλαμβάνονται από μονοκύτταρα/μακροφάγα, και πολλαπλασιάζονται, όπως προηγουμένως. Τα παράσιτα εξουδετερώνουν τα λυτικά ένζυμα των μονοκύτταρων/μακροφάγων, με τις λιποφωσφογλυκάνες της προμαστιγωτής μορφής, την όξινη φωσφατάση, που παράγεται στην επιφάνεια της προμαστιγωτής και της αμαστίγωτής μορφής και το ουδέτερο pΗ του κυτταροπλάσματος της αμαστιγωτής μορφής, που ρυθμίζεται με την παραγωγή πρωτονίων από το παράσιτο. Στα ουδετερόφιλα κύτταρα τα παράσιτα καταστρέφονται.

Μεταδότης τον παρασίτου στις μεσογειακές χώρες, είναι οι σκνίπες Phlebotomus spp., που επιτίθενται στο θύμα τους μετά τη δύση του ήλιου, όταν αυτό είναι ακίνητο ή κοιμάται (τις συννεφιασμένες ημέρες ή μέσα σε σκοτεινές σπηλιές, οι σκνίπες είναι δραστήριες ολόκληρο το 24ωρο). Οι θηλυκές σκνίπες απομυζούν αίμα (απαραίτητο για την ωρίμανση των αυγών), κάθε 3-5 ημέρες, συζεύγνυνται τις πρώτες 24-48 ώρες και αρχίζουν την παραγωγή αυγών τουλάχιστον 6 ημέρες μετά την ενηλικίωσή τους. Ζουν 14-45 ημέρες, σε σκοτεινά, υγρά μέρη, σε στάβλους, υπόγεια, σωρούς χόρτων, φωλιές ζώων, πέτρινους τοίχους, ρωγμές εδάφους, κοιλώματα κορμών δένδρων, θάμνους με πυκνό φύλλωμα, δένδρα με κολλώδες έκκριμα (αμυγδαλιές, ροδακινιές κ.ά.) κ.ά. και διατρέφονται με υδατάνθρακες (μέλι, χυμούς φυτών, χυμό από ώριμα ροδάκινα, βερίκοκα κ.ά, εκκρίματα αφίδων κ.ά.). Η απομύζηση του αίματος διαρκεί 0,5-1 λεπτό της ώρας και γίνεται στα ζώα μεταξύ των βλεφαρίδων, γύρω από τα μάτια, στο ακρορρίνιο, την άτριχη περιφέρεια των πτερυγίων και από τα ακάλυπτα μέρη του σώματος στον άνθρωπο. Οι σκνίπες, που μολύνονται με L. Infantum (~200 παράσιτα/ απομύζηση αίματος), γεννούν μικρότερο αριθμό αυγών. Η περίοδος των σκνιπών στην Ελλάδα είναι από το Μάιο έως το Νοέμβριο.

Ο μολυσμένος ξενιστής (σκύλος, αλεπού, τσακάλι, τρωκτικά κ.ά., άνθρωπος) είναι αποθήκη/φορέας της L. infantum στη φύση. Η μόλυνση του ξενιστή γίνεται από μολυσμένες σκνίπες, οι οποίες προσέλαβαν το παράσιτο πριν 8-10 ημέρες κατά την απομύζηση αίματος. Σε σπάνιες περιπτώσεις είναι δυνατόν να συμβεί ενδομητρική μόλυνση, ενώ σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις, τα παράσιτα μεταφέρονται στα τραύματα των ζώων ή των ανοσοκατεσταλμένων ατόμων, με το σάλιο μολυσμένων ζώων, καθώς και κατά τη μετάγγιση αίματος από μολυσμένους αιμοδότες. Συνήθως, όμως η είσοδος του παρασίτου σε υγιές άτομο, μετά ατύχημα ή κατά την επέμβαση σε μολυσμένο ζώο, ακολουθείται από την καταστροφή του παρασίτου.

Στο σκύλο, ο πολλαπλασιασμός της L. infantum γίνεται, εκτός των άλλων και στα μακροφάγα του δέρματος, με αποτέλεσμα τα παράσιτα να προσλαμβάνονται ευκολότερα από τις κυνόφιλες σκνίπες, ενώ στον άνθρωπο το παράσιτο πολλαπλασιάζεται κυρίως στα μονοκύτταρα/μακροφάγα των οργάνων (σπλήνα, ήπαρ, μυελός των οστών κ.ά.) και η μόλυνση των ανθρωπόφιλων σκνιπών γίνεται συνήθως με το μικρό αριθμό παρασίτων, που βρίσκονται στα μονοκύτταρα.

Μεγάλη σημασία στη διασπορά τον νοσήματος σε μία γεωγραφική περιοχή έχουν οι βιολογικές συνήθειες του μεταδότη στην περιοχή. Από τα τουλάχιστον 700 είδη σκνιπών σε ολόκληρο τον κόσμο, μόνο τα 30 είδη είναι μεταδότες των Leishmanίa spp.

Στις μεσογειακές χώρες απαντώνται 21 είδη (18 Phlebotomus spp. και 3 Sergentomyia spp.), από τα οποία τα 8 είδη είναι μεταδότες Leishmania spp.

 

[canis]

Ειδικότερα, στην Ελλάδα απαντώνται 12 είδη σκνιπών από τα οποία μόνο ένα είδος (P. Neglectus) είναι μεταδότης της L.infantum. Τα είδη σκνιπών και ο ξενιστής από τον οποίο προτιμούν να απομυζούν αίμα στη χώρα μας, είναι: 1) ο Ρ. neglectus (επιτίθεται σε βοοειδή, ίππο, χοίρο, επίμυ, σπανίως σε άνθρωπο και ουδέποτε σε σκύλο), 2) ο P. Perfiliewi(επιτίθεται σε σκύλο, ίππο, βοοειδή, χοίρο, πρόβατο, κόνικλο, λαγό, επίμυ, σπανίως σε άνθρωπο και θεωρείται πιθανός μεταδότης της L. infanturn στην Ελλάδα), 3) ο Ρ. tobbi (επιτίθεται σε πρόβατο, κόνικλο, σκύλο και Θεωρείται πιθανός μεταδότης της L. infantum στις χώρες της ανατολικής Μεσογείου), 4) ο Ρ. balcanicus (επιτίθεται σε νυχτερίδα και άνθρωπο και θεωρείται πιθανός μεταδότης της L. infantum σε Θράκη, Μακεδονία και Θεσσαλία), 5) ο Ρ.simici (επιτίθεται σε κόνικλο, νυχτερίδα, άνθρωπο και θεωρείται πιθανός μεταδότης της L. infantum σε Αττική, Θράκη, Μακεδονία και Θεσσαλία), 6) ο P.paρatasi (επιτίθεται στον άνθρωπο και είναι μεταδότης της L .major), 7) ο P.sergentί (επιτίθεται σε άνθρωπο, κόνικλο, νυχτερίδα και είναι μεταδότης της L. tropίca και πιθανός μεταδότης της L.infantum στην Ελλάδα), 8) ο Ρ.similis (επιτίθεται σε νυχτερίδες και ευκαιριακά, σε σπηλιές στον άνθρωπο και θεωρείται πιθανός μεταδότης της L.tropica σε Μακεδονία και Θράκη), 9) ο P.alexandri (επιτίθεται στον άνθρωπο), 10) ο Ρ.mascittii(επιτίθεται στον άνθρωπο στην Κρήτη και τη Ρόδο), 11) η Sergentomyia dentata, και 12) η S. minuta (επιτίθενται σε σαύρες και πιθανόν, σε πτηνά).

Τα περισσότερα κρούσματα του νοσήματος στον άνθρωπο αναφέρονται στην Ισπανία, τη Ν. Γαλλία και τη Ν. Ιταλία (8-300 κρούσματα/χώρα, ετησίως), όπου υπάρχουν οι μεταδότες της L. infantum, είδη σκνιπών Phlebotomus ariasi και Phlebotomus perniciosus, που απομυζούν αίμα από το σκύλο και τον άνθρωπο. Στις χώρες της ανατολικής Μεσογείου τα κρούσματα του νοσήματος στον άνθρωπο είναι λιγότερα (1.4-106 κρούσματα/χώρα, ετησίως).

Η μόλυνση τον σκύλου στις μεσογειακές χώρες κυμαίνεται από 0.2% έως 67% και σε ορισμένες περιοχές φθάνει το 60-80% των ζώων.

Στην Ελλάδα, το νόσημα είναι συχνότερο στο σκύλο (0.7-48.7%), ενώ στον άνθρωπο, κατά την τελευταία 50ετία (1951-2000) αναφέρονται ετησίως 18-106 κρούσματα, συνήθως σε παιδιά (4 μηνών έως 10 ετών) και σε ανοσοκατασταλμένα ενήλικα άτομα (στον άνθρωπο, αναφέρθηκε επίσης η L.tropica και η L.major, που προκαλούν δερματική λεϊσμανίωση).

Ο αριθμός των κρουσμάτων στον άνθρωπο και το σκύλο, ποικίλλει στις διάφορες περιοχές της χώρας και συνήθως, δεν υπάρχει συσχετισμός μεταξύ τους. Στους νομούς Καστοριάς, Φλώρινας, Γρεβενών, Χαλκιδικής, Αγίου Όρους, Θεσσαλονίκης, Έβρου κ.α., τα κρούσματα του νοσήματος είναι συχνά στο σκύλο, όχι όμως στον άνθρωπο. Ειδικότερα στο Ν. Χαλκιδικής και γύρω από την πόλη της Θεσσαλονίκης, η μόλυνση του σκύλου είναι 6.4-6.6%, ενώ στον άνθρωπο αναφέρθηκαν συνολικά 9 κρούσματα σπλαχνικής λεϊσμανίωσης το χρονικό διάστημα 1954-2000. Παρά το γεγονός ότι τα δεδομένα αυτά δεν αποδίδουν απόλυτα την πραγματική έκταση της μόλυνσης (ύπαρξη ασυμπτωματικών φορέων τον παρασίτου κ.ά.), συμφωνούν με τη γεωγραφική εξάπλωση και τις βιολογικές συνήθειες των σκνιπών στις χώρες της Μεσογείου. Σύμφωνα με τα επιζωοτιολογικά και επιδημιολογικά στοιχεία, το νόσημα στην Ελλάδα εμφανίζεται: α) ως ανθρωπονόσος (άνθρωπος-σκνίπα-άνθρωπος) με μεταδότη τον Ρ. neglectus, σε ορισμένες περιοχές της χώρας, και β) ως ζωονόσος (ζώο-σκνίπα-ζώο) με πιθανό μεταδότη τον παρασίτου τον P.perfiliewi, σε περιοχές της χώρας, όπως στο Ν. Χαλκιδικής και γύρω από την πόλη της Θεσσαλονίκης, όπου η μόλυνση τον σκύλου είναι σχετικά συχνή, δεν απαντάται ο P.neglectus και δεν αναφέρονται συχνά κρούσματα τον νοσήματος στον άνθρωπο. Επίσης, ως πιθανοί μεταδότες του παρασίτου στο σκύλο είναι δυνατόν να Θεωρηθούν οι Ρ.perfiliewi και P.tobbi και στον άνθρωπο οι P.sergenti, Ρ.balcanicus και Ρ. simici. Ο ρόλος των άλλων ξενιστών, όπως λύκος, τσακάλι, αλεπού, τρωκτικά κ.α., στο βιολογικό κύκλο τον παρασίτου είναι μάλλον περιορισμένος, επειδή τα ζώα αυτά είναι λίγα ή η συχνότητα μόλυνσης με το παράσιτο είναι μικρή.

 

[canis]

Παθογόνα δράση: Το σάλιο της σκνίπας που εισάγεται στο δέρμα του ξενιστή πριν την απομύζηση τον αίματος και περιέχει παράγοντες με αναισθητική, αντιπηκτική, αγγειοδιασταλτική και ανοσοκατασταλτική δράση. Το παράσιτο εξουδετερώνει τα λυτικά ένζυμα τον ξενιστή στην περιοχή του νήγματος, τροποποιεί το φυσιολογικό pΗ και το ιοντικό φορτίο των κυττάρων και πολλαπλασιάζεται σε αυτά, με αποτέλεσμα, να ελευθερώνονται ισχυρά οξέα και ένζυμα μετά την καταστροφή των μονοκύτταρων/μακροφάγων, που διαβρώνουν τούς ιστούς τον ξενιστή (έλκη σε δέρμα, εντερικό βλεννογόνο κ.α.). Η χρόνια ενεργοποίηση των κυτταροτοξικών κυττάρων από τις κυτταροκίνες των ενεργοποιημένων ανοσοαρμόδιων κυττάρων, η ανάπτυξη των αντιδράσεων υπερευαισθησίας και κυρίως, η χρόνια υψηλή συγκέντρωση ανοσοσυμπλεγμάτων στην κυκλοφορία τον αίματος, τα οποία προσκολλώνται σε υμένες, βασικές μεμβράνες, ενδοθήλιο κ.α. και ενεργοποιούν την «κλασική οδό» του συμπληρώματος, προκαλούν αλλοιώσεις και λειτουργικές διαταραχές σε σπλήνα (σπληνομεγαλία), λεμφογάγγλια (διόγκωση), μυελό των οστών (λευκοκυτταροπενία κ.ά.), ήπαρ (ηπατομεγαλία), νεφρούς (σπειραματονεφρίτιδα), λεπτό έντερο (διόγκωση πλακών Peyer, έλκη στον εντερικό βλεννογόνο), κερατοειδή, αρθρώσεις κ.α. (έλκη κ.ά.), ανοσοποιητικό σύστημα (πολυκλωνική αύξηση γ-σφαιρινών κ.α.), αναπνευστικό σύστημα (βήχας κ.α.), κυκλοφορικό σύστημα (καταστροφή ερυθροκυττάρων, θρομβοκυττάρων, ενδοθηλίου αρτηριδίων κ.α., λόγω ενεργοποίησης του συμπληρώματος από ανοσοσυμπλέγματα) κ.α. Η χρόνια υψηλή συγκέντρωση ανοσοσυμπλεγμάτων, προάγει την ανοσοφαγοκυττάρωση και την εμφάνιση υψηλών συγκεντρώσεων αυτοαντισωμάτων (συνεχής καταστροφή των κυττάρων τον ξενιστή), ενώ η συνεχής απαίτηση του παρασίτου για συγκεκριμένες θρεπτικές ουσίες (π.χ. αμινοξύ τρυπτοφάνη), είναι πιθανόν να προκαλέσει αντίστοιχη ανεπάρκεια.

Μηχανισμοί άμυνας: Τα περισσότερα παράσιτα καταστρέφονται στην περιοχή του νήγματος από μηχανισμούς της φυσικής ανοσίας (ένζυμα, γλυκοπρωτεϊνες συμπληρώματος κ.ά., μακροφάγα, ουδετερόφιλα, εωσινόφιλα κ.ά.). Τα ελάχιστα παράσιτα, που φθάνουν στην κυκλοφορία τον αίματος, αντιμετωπίζονται από μηχανισμούς της επίκτητης ανοσίας τον ξενιστή, η έκβαση των οποίων εξαρτάται από παράγοντες, όπως η κατάσταση υγείας και η ιδιοσυγκρασία τον ξενιστή (ενεργοποίηση άξονα φλοιού-υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων), παρουσία άλλων παθογόνων παραγόντων (παράσιτα, ρικκέτσιες κ.ά.).

Μετά τη φαγοκυττάρωση, ορισμένοι επίτοποι της L.infantum παρουσιάζονται στην επιφάνεια των μονοκύτταρων/μακροφάγων και αναγνωρίζονται από τα αδιαφοροποίητα Τ-βοηθητικά λεμφοκύτταρα (Th0). Η αναγνώριση των επίτοπων εντείνεται παρουσία IL-1, που εκλύεται από τα μονοκύτταρα/μακροφάγα, ενώ η παρουσίαση των επίτοπων στην επιφάνεια των μονοκύτταρων/ μακροφάγων ευνοείται από την IFN-γ, που εκλύεται από τα Th0. Αμέσως μετά την αναγνώριση, τα Th0 διαφοροποιούνται σε Τ βοηθητικά λεμφοκύτταρα-1 (Τh1), παρουσία IFN-γ ή σε Τ βοηθητικά λεμφοκύτταρα-2 (Τh2), παρουσία IL-4. Η επικράτηση των Th1 (κυτταρική ανοσία) έχει ως αποτέλεσμα την καταστροφή τον παρασίτου (ίαση), ενώ η επικράτηση των Τh2 (χημική ανοσία) συνοδεύεται από την εμφάνιση της λεϊσμανίωσης.

Τα Τh1 παράγουν κυτταροκίνες, που ενεργοποιούν κύτταρα και μηχανισμούς (αντίδραση υπερευαισθησίας τύπος IV) για την καταστροφή του παρασίτου. Ειδικότερα, παράγεται: α) IFN-γ [καλύτερη παρουσίαση επίτοπων από μονοκύτταρα/μακροφάγα, που επιπλέον, ενεργοποιούν τα φυσικά κυτταροκτόνα κύτταρα (ΝΚ), τα οποία καταστρέφουν το παράσιτο], β) IL-2 [ενεργοποίηση ΝΚ, Τ-κυτταροτοξικών λεμφοκυττάρων (καταστροφή παρασίτου), Β λεμφοκυττάρων (ΙgΜ. IgG2a) κ.α.], γ) IL-3 (ενεργοποίηση σιτευτικών κυττάρων) κ.α.

 

[canis]

Τα Τh2 παράγουν κυτταροκίνες, που ενεργοποιούν τούς μηχανισμούς της χημικής ανοσίας, που όμως δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση τον παρασίτου (η L. infantum προφυλάσσεται μέσα στα κύτταρα). Επιπλέον, αναπτύσσονται αντιδράσεις υπερευαισθησίας (τύπος Ι, ΙΙ, ΙΙΙ), που ευνοούν μάλλον το παράσιτο, παρά τον ξενιστή. Ειδικότερα, παράγεται: α) IL-4 [δραστηριοποίηση σιτευτικών, βασίφιλων, εωσινόφιλων κ.ά. (αναφυλακτική αντίδραση, τύπος Ι) και παραγωγή IgGI, ΙgG4, ΙgΕ και ΙgΑ ], β) IL-3 (δραστηριοποίηση σιτευτικών κυττάρων), γ) IL-5 (δραστηριοποίηση σιτευτικών, εωσινόφιλων κ.ά. και παραγωγή IgG1, ΙgG4, ΙgΕ και ΙgΑ), δ) IL-6 [δραστηριοποίηση σιτευτικών, βασίφιλων, εωσινόφιλων κ.ά., παραγωγή μορίων MHC ΙΙ στα Β-λεμφοκύτταρα (παρουσίαση επίτοπων από Β-λεμφοκύτταρα στα Th0) και παραγωγή IgG1, ΙgG4, ΙgΕ και ΙgΑ], ε) IL-10 (δραστηριοποίηση σιτευτικών, βασίφιλων, εωσινόφιλων, Β-λεμφοκυττάρων κ. ά., παρουσίαση επίτοπων από Β-λεμφοκύτταρα στα Th-0 και καταστολή των Th1), στ) IL-13 (παραγωγή IgG 1, IgG4, ΙgΕ και IgA και καταστολή των μονοκύτταρων/μακροφάγών, ΝΚ και Th1).

Στο σκύλο, ένα μήνα μετά τη μόλυνση παρατηρείται μείωση των Τ βοηθητικών και αύξηση των Β λεμφοκύττάρων, ενώ δύο μήνες μετά τη μόλυνση μειώνεται σημαντικά η παραγωγή ανιόντων υπεροξιδίου και υπεροξιδίου του υδρογόνού στα πολυμορφοπύρηνα κύτταρα και ανιχνεύονται μεγάλες συγκεντρώσεις ειδικών IgG. Στούς ασυμπτωματικούς φορείς ανιχνεύονται υψηλές τιμές IL-2, ΤΝF-α, IFN-γ και άλλων κυτταροκινών, που χαρακτηρίζουν την επικράτηση των Th1.

Αλλοιώσεις και συμπτώματα. Στα περισσότερα μολυσμένα ζώα ενζωοτικών περιοχών, δεν εμφανίζεται κλινική εικόνα του νοσήματος και οι ασυμπτωματικοί φορείς είναι 4-30πλάσιοι των ζώων με αλλοιώσεις και συμπτώματα τον νοσήματος. Οι αλλοιώσεις εμφανίζονται 4-18 μήνες μετά τη μόλυνση στην επιφάνεια των πτερύγιων, τα βλέφαρα («ματογυάλια»), το επιρρίνιο, τα άκρα κ.α., ως τριχόπτωση, ερύθημα (1-2 cm) και μετά, ως δερματικό έλκος με καστανόχρωμη κρούστα, οζίδια 0.1-10 cm (συνήθως, σε Boxer και Bullmastiff) κ.ά. Οι περιοχές αυτές διηθούνται από παράσιτα, μακροφάγα, λεμφοκύτταρα, πλασμοκύτταρα και σπάνια από εωσινόφιλα. Στο 96.1% των μολυσμένων ζώων διαπιστώνονται διογκωμένα λεμφογάγγλια (συνήθως, επώδυνα), πιτυρίαση (73%), σμηγματόρροια (69.2%), τριχόπτωση (63.4%), ωχροί βλεννογόνοι (59.6%), υπερκεράτωση ή επιπεφυκίτιδα (50%), ονύχογρύπωση (40.3%), αύξηση ή μείωση της όρεξης (36.5%), καταβολή της θρέψης (30.7%), ραγάδες στο δέρμα (25.6%), πυρετός (28%), συμπτώματα ουραιμίας (19%), γαστρεντερίτιδα ή εντεροκολίτιδα ή έλκη στο δέρμα (15.3%), έλκη σε μυκτήρες και βλεννογόνους ή ρινικό έκκριμα ή επίσταξη (11.5%) και στο 7.7% των ζώων κερατοειδίτιδα (συνήθως, αμφοτερόπλευρη). Επίσης, παρατηρείται αύξηση της ταχύτητας καθίζησης στο 98% των ζώων, μείωση της τιμής του αιματοκρίτη (94%), ουραιμία (50%), λευκοπενία (25%), αύξηση των ενζύμων τον ήπατος (ΑΡ και ΑLΑΤ), υπερπρωτεϊναιμία (>80 g/l, λόγω αύξησης των β- και γ-σφαιρινών), υπερκρεατιναιμία, υπολευκωματαιμία, μείωση της τιμής τον ειδικού βάρος των ούρων (38.4%), πρωτεϊνουρία (50-85%), αιματουρία (17.3%) και τα ζώα εμφανίζουν καχεξία και πεθαίνουν 3-24 μήνες μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων, όταν δεν ακολουθείται έγκαιρα η φαρμακευτική αγωγή.

Διάγνωση: Για τη διάγνωση της λεϊσμανίωσης συνυπολογίζονται: α) το ιστορικό, η κλινική εικόνα και τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων, β) η ανεύρεση της αμαστιγωτής μορφής τον παρασίτου σε χρωματισμένα με Giemsa επιχρίσματα από λεμφογάγγλια, μυελό των οστών, αλλοιώσεις τον δέρματος κ.ά., γ) η ανάπτυξη της προμαστιγωτής μορφής του παρασίτου σε καλλιεργητικό υλικό (ΝΝΝ-αγαρόζη κ.ά.) ή σε πειραματόζωα (χάμστερ), από πολφό λεμφογαγγλίων, μυελό των οστών, αλλοιώσεις δέρματος κ.α., δ) η ανίχνευση ειδικών αντισωμάτων ή αντιγόνων τον παρασίτου (ELISA, IFF, DAT, LatexAgglutinationtest, κιτ εμπορίου) 1-3 μήνες μετά τη μόλυνση (στο 60% των ασυμπτωματικών και το 62-100% των ζώων με συμπτώματα του νοσήματος), και ε) η ανίχνευση γενετικού υλικού τον παρασίτου (PCR, polymerasechaίnreaction, αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης) σε υλικό από λεμφογάγγλια (100%), μυελό των οστών (17.8-100%), δέρμα (51%), επιπεφυκότα (32%), περιφερικό αίμα κ.ά. Στις ενζωοτικές περιοχές, το
80% των ασυμπτωματικών ζώων είναι θετικό στην PCR (το ποσοστό μειώνεται μετά τη φαρμακευτική αγωγή). Στο περιφερικό αίμα, ανιχνεύεται γενετικό υλικό στο 1% των ασυμπτωματικών φορέων και στο 20-60% των ζώων με συμπτώματα του νοσήματος, γεγονός, που αποκλείει τη χρησιμοποίηση της PCR ως τεχνικής ρουτίνας στη διάγνωση της λεϊσμανίωσης.

Η λεϊσμανίωση του σκύλου πρέπει να διαφοροποιείται από τη δεμοδεκτική ψώρα, τη σαρκοπτική ψώρα (έντονος κνησμός), τις δερματικές μυκητιάσεις, τον ερυθηματώδη λύκο, τις λεμφοκυτταρικές λευχαιμίες κ.ά., καθώς και την επίσταξη, που οφείλεται στη λινγκουατούλλωση, την ερλιχίωση, σε ξένο σώμα ή σε νεοπλασία της ρινικής κοιλότητας. Όταν δεν χορηγούνται αντιλεϊσμανιακά φάρμακα, το 80-90% των μολυσμένων σκύλων πεθαίνει 3-24 μήνες μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων (10-20% των μολυσμένων ζώων αυτοϊάται). Η φαρμακευτική αγωγή είναι αποτελεσματική στο 40-90% των ζώων, ενώ η πρόγνωση του νοσήματος είναι δυσμενής, όταν υπάρχει νεφρική ανεπάρκεια.

 

[canis]

Φαρμακευτική αγωγή: Η αγωγή στηρίζεται στη χορήγηση λεϊσμανιοκτόνων (παράγωγα αντιμονίου, αminosidine sulphate κ.α.), λεϊσμανιοστατικών (ketοconazole, allopurinol κ.α.), ανοσοενισχυτικών (levamisole) κ.α. Τα παράγωγα αντιμονίου χορηγούνται ενδομυϊκώς, υποδορίως ή αργά, ενδοφλεβίως [200-300mg meglumίne antimoniate (Glucantime®)/Kg σ.β./24ωρο ή 48ωρο, για 15-20 ημέρες ή 10-20mg antimony sodίum gluconate (Pentostam®, Solustibosan®)/Κg σ.β./24ωρο, για 12-15 ημέρες και επανάληψη της αγωγής 2-4 φορές έως την αποθεραπεία]. Επίσης, χορηγούνται διαμιδίνες [2-4mg pentamidine isethionate (Lomidine®)/ 24ωρο/2-3 ημέρες, 10-15 φορές και επανάληψη της αγωγής 1-3 φορές/2 εβδομάδες], chloroquine [(ChloroquinPhosphate®) 10 mg/kg σ.β., μετά 6 ώρες 5 mg/kg σ.β. και τις επόμενες δύο ημέρες 5 mg/kg σ.β./12ωρο, ενδομυϊκώς ή αργά ενδοφλεβίως ή από το στόμα], amphotericin Β [(Αmbisome®) 0.15 mg/kg σ.β./24ωρο ή 48ωρο, ενδοφλεβίως, για δύο μήνες και μετά, 0.25 mg/kg σ.β./48ωρο, ενδοφλεβίως, για ένα μήνα], rifampicin, nifurtimox, metronidazole, pyrimethamine κ.α. Κατά την τελευταία δεκαετία, χρησιμοποιήθηκαν διάφορα φαρμακευτικά σχήματα στη λεϊσμανίωση τον σκύλου, ορισμένα από τα οποία είναι:

Φαρμακευτικό σχήμα Α: Χορηγούνται στο ζώο 100 mg meglumine antimoniate (0.33 ml Glucantime®)(Κg/ σ.β./ημέρα, υποδορίως (όχι σε ζώα με νεφρική ή ηπατική ανεπάρκεια), 17.5 mg aminosidine sulphate (0.1 ml Amminofarma®, Gabbrocol®)/Kg σ.β./ημέρα, υποδορίως (όχι σε ζώα με νεφρική/ηπατική ανεπάρκεια και βλάβες στην 8η εγκεφαλική συζυγία), 50 mg ketoconazole (Fungoral®)/20 Κg σ.β./ημέρα, από το στόμα (όχι σε ζώα με νεφρική ανεπάρκεια) και 5 mg levamisole/Κg σ.β./3 ημέρες, από το στόμα ή ενδομυϊκώς. Στη διάρκεια της αγωγής πρέπει να υπάρχει στη διάθεση τον ζώον άφθονο νερό.

Η meglumine antimoniate και η aminosidine sulphate έχουν λεϊσμανιοκτόνο δράση (διαταραχές στη διατροφή των παρασίτων, έξω από τα κύτταρα), η ketοcοnazοle παρεμποδίζει τη σύνθεση της εργοστερόλης στη μεμβράνη του παρασίτου και έτσι, διακόπτεται η ανάπτυξη και ο πολλαπλασιασμός τον παρασίτου μέσα στα κύτταρα και η levamisole χορηγείται ως ανοσοενισχυτικό. Μετά 1-4 κύκλους αγωγής, παρατηρείται κλινική ίαση των ζώων (από τις πρώτες 1-2 εβδομάδες αγωγής), ενώ ειδικά IgG (ELISA) ανιχνεύονται για 4-16 μήνες και η παρασιταιμία διακόπτεται για τουλάχιστον 4 μήνες, ακόμη και μετά ανεπιτυχή αγωγή.

Το φαρμακευτικό αυτό σχήμα δεν επιλέγεται, όταν υπάρχουν έστω και ήπιες αλλοιώσεις στους νεφρούς, τους οφθαλμούς κ.α., επειδή η κατάσταση του ζώου επιδεινώνεται, από την απότομη αύξηση των ανοσοσυμπλεγμάτων, μετά τη μαζική καταστροφή των παρασίτων (λεϊσμανιοκτόνα).

Φαρμακευτικό σχήμα Β: Χορηγούνται για 6 μήνες στο ζώο 15mg allopurinol (Soluric®, Ζyloric®, Ζylapur®)/Kg σ.β/12ωρο (πρωί-βράδυ), από το στόμα και 5 mg levamisole (Levoplix®, Stozzon-L®, Τridicine®)/Kg σ.β./3 ημέρες, από το στόμα ή ενδομυϊκώς (καλό είναι η levamisole να χορηγείται 4-5 ώρες πριν ή μετά τα γεύματα, επειδή σε ορισμένα ζώα προκαλείται εμετός). Η αποτελεσματικότητα της allopurinol οφείλεται στη δράση του allopurinol riboside (προϊόν υδρόλυσης), που ανταγωνίζεται το ΑΤΡ στη σύνδεση του με το RΝΑ τον παρασίτου, έτσι
ώστε να παρεμποδίζεται η σύνθεση των πρωτεϊνών και ο πολλαπλασιασμός τον παρασίτου. Η levamisole ενεργοποιεί τα μονοκύτταρα/μακροφάγα και προάγει τους μηχανισμούς άμυνας για την καταστροφή των παρασίτων, μέσα και έξω από τα κύτταρα. Μετά 1-4 κύκλους αγωγής, παρατηρείται κλινική ίαση των ζώων (ήδη από τις πρώτες 1-2 εβδομάδες αγωγής) και φθίνουσες τιμές ειδικών IgG (ELISA) για 2-23 μήνες.

Με το φαρμακευτικό αυτό σχήμα ο οργανισμός δεν επιβαρύνεται, επειδή η καταστροφή των παρασίτων, που έχουν διακόψει τον πολλαπλασιασμό τους (allopurinol, λεϊσμανιοστατικό), γίνεται σταδιακά από τους ενισχυμένους μηχανισμούς άμυνας τον ξενιστή (leνamisοle, ανοσοενισχυτικό).

Φαρμακευτικό σχήμα Γ: Χορηγούνται στο ζώο 100 mg meglumine antimοniate (0.33 ml Glucantime®)/Kg σ.β./ημέρα, υποδορίως, για 20-30 ημέρες (όχι σε ζώα με νεφρική ή ηπατική ανεπάρκεια), 15 mg allopurinol (Soluric® Ζyloric®, Ζylapur®)/Kg σ.β./] 2ωρο (πρωί-βράδυ), από το στόμα, για 9-12 μήνες και 5 mg levamisole (Levoplix®, Stozzon-L®, Τridicine®)/Kg σ.β./3 ημέρες, από το στόμα ή ενδομυϊκώς, για 9-12 μήνες.

Η αποτελεσματικότητα του φαρμακευτικού αυτού σχήματος είναι, όπως των προηγούμενων. Επισημαίνεται όμως ότι δεν πρέπει να επιλέγεται, όταν υπάρχουν αλλοιώσεις στους νεφρούς, τούς οφθαλμούς κ.α.

Συμπερασματικά, στην αγωγή της λεϊσμανίωσης του σκύλου: α) παρατηρείται κλινική ίαση στο 85-100% των ζώων, από τις πρώτες 1-2 εβδομάδες αγωγής, β) το αποτέλεσμα της αγωγής ελέγχεται με την ορολογική εξέταση του ζώου 1, 2, 3, 6, 12, 18 και 24 μήνες μετά τη λήξη της αγωγής, γ) ανιχνεύονται στο 14-26% των ζώων φθίνουσες τιμές ειδικών αντισωμάτων για 6-12 μήνες μετά την αγωγή, δ) εμφανίζονται στο 74-86% των ζώων αναζωπυρώσεις του νοσήματος έως ένα έτος μετά την αγωγή (αύξηση αντισωμάτων, γ-σφαιρινών και εμφάνιση αλλοιώσεων και συμπτωμάτων τον νοσήματος), και ε) μετά επανάληψη της φαρμακευτικής αγωγής, ανιχνεύονται φθίνουσες τιμές ειδικών αντισωμάτων στο 75-78% των ζώων και τα ζώα επιβιώνουν περισσότερο από 4-6 έτη, χωρίς συμπτώματα ή αλλοιώσεις τον νοσήματος και χωρίς παρασιταιμία (στο 21% των ζώων αυτών, είναι πιθανόν να βρεθούν παράσιτα στα λεμφογάγγλια, όχι στο περιφερικό αίμα). Παράλληλα, πρέπει να ενισχύεται η άμυνα του οργανισμού (levamisole, βιταμίνη Ε, ιχνοστοιχεία κ.ά.), να μειώνεται η περιεκτικότητα της τροφής σε πρωτεΐνες (π.χ. κοτόπουλο, όχι κόκκινο κρέας) και να υπάρχει στη διάθεση του ζώου άφθονο νερό. Σε διάστημα ελάχιστων εβδομάδων αγωγής και ανεξάρτητα από το φαρμακευτικό σχήμα, οι μηχανισμοί άμυνας του μολυσμένου ζώου ενισχύονται, η καταστροφή των παρασίτων αυξάνεται, η παρασιταιμία μειώνεται ή διακόπτεται και ανιχνεύονται φθίνουσες τιμές ειδικών αντισωμάτων.

 

[canis]

Πρόληψη: Κάθε μολυσμένο ζώο και κάθε μολυσμένος άνθρωπος είναι αποθήκη/φορέας του παρασίτου στη φύση και για αυτό, επιβάλλεται η έγκαιρη διάγνωση, η έγκαιρη φαρμακευτική αγωγή και η έγκαιρη λήψη μέτρων πρόληψης της διασποράς του παρασίτου. Το παράσιτο μεταδίδεται από σκνίπες (Μάιο έως Νοέμβριο, κυρίως το Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο).

Η μόλυνση τον σκυλού προλαμβάνεται με τη χρησιμοποίηση εντομοαπωθητικών, από το Μάιο έως το Νοέμβριο, όπως: α) περιλαίμιο (Scalibor®), το οποίο ελευθερώνει deltamethrin στο λίπος τον δέρματος και απομακρύνει τις σκνίπες από το ζώο για περίπου 8 μήνες, β) υγρό ή σπρέυ με diethyltoluamide (Αutan®, Αnti-Phlebotome®), μετά τη δύση του ήλιού (στο κεφάλι και τον τράχηλο τον ζώου), που απωθεί τις σκνίπες περίπου 4 ώρες, γ) λούσιμο του ζώου με σαπούνι Νopikex® (όχι όταν χρησιμοποιείται περιλαίμιο) και ψεκασμό του χώρου, όπου κοιμάται το ζώο, με εντομοκτόνα (π.χ. Ρhlebotex®, Solfac EW50®, Cyfluthrin® κ.ά.). Επίσης, είναι σημαντικό να αποφεύγεται η συσσώρευση άχρηστων υλικών (πέτρες, ξύλα, φύλλα, χόρτα κ.ά.) κοντά σε κατοικίες, όπου φωλιάζουν και εξελίσσονται οι σκνίπες. Κάθε σκύλος πρέπει να εξετάζεται ορολογικά, δύο φορές ετησίως (Μάιο και Νοέμβριο), για να τίθεται έγκαιρα η διάγνωση και να θεραπεύονται τα μολυσμένα ζώα, επειδή η συχνότητα της μόλυνσης των σκύλων σε μία περιοχή μειώνεται, ακόμη και μόνο με τη φαρμακευτική αγωγή στα μολυσμένα ζώα. Επιπλέον, είναι απαραίτητο να περιορίζεται ο αριθμός των ζώων χωρίς ιδιοκτήτη, επειδή αυτά δεν υφίστανται κτηνιατρική εξέταση, ενώ εκτίθενται συχνότερα στη μόλυνση. Τέλος, να χορηγούνται σε όλα τα ζώα από τον Αύγουστο έως το Νοέμβριο, allopurinol (15 mg/Κg σ.β./12ωρο) και levamisole (5 mg/Κg σ.β./3ήμερο), για να προφυλάσσονται από τη μόλυνση κατά την περίοδο της μεγαλύτερης μολυσματικής ικανότητας των σκνιπών στη χώρα μας (Σεπτέμβριος και Οκτώβριος).

Δημόσια υγεία: Δεν βρέθηκαν είδη σκνιπών στην Ελλάδα, που απομυζούν αίμα από σκύλο και άνθρωπο. Ο κίνδυνος για τη δημόσια υγεία στη χώρα μας προέρχεται από τους μολυσμένους ανθρώπους, που δεν χρησιμοποιούν εντομοαπωθητικά και επιτρέπουν τη μόλυνση των ανθρωπόφιλων ειδών σκνιπών, σε ολόκληρη τη διάρκεια της αφανούς περιόδου τον νοσήματος, που εκτείνεται από 2 μήνες έως 7 χρόνια.





Πηγή: Παρασιτικά Νοσήματα Των Κατοικίδιων Ζώων, Σ.Θ. Χαραλαμπίδης, Ι.Θ. Θεοδωρίδης, Σ.Α. Φρυδάς, Μ.Γ. Παπαζαχαριάδου, Η.Γ. Παπαδόπουλος, Α.Ν. Διάκου - Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (2006-2007 Σημειώσεις Κτηνιατρικής).

* Σε καμία περίπτωση οι πληροφορίες του άρθρου, που έχουν καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα, δεν θα πρέπει να υποκαθιστούν την συνεργασία με ειδικό ιατρό ή να χρησιμοποιούνται από άτομα χωρίς εξειδικευμένη γνώση.

 

[ISKENDER]

Πολυ καλο
Στην πρόληψη δεν αναφέρει για τους εμβολιασμούς.
Για το canileish δεν λέει τιποτα;

 

[dimitris-skg]

Απ΄ότι γράφει, είναι από Σημειώσεις της Κτηνιατρικής Σχολής περιόδου 2006-2007, δεν νομίζω να υπήρχε το εμβόλιο τότε.
Επίσης είναι μάλλον από τους ίδιους καθηγητές που ανέφερε και ο east49 τις προάλλες.

 

[LaCat]

Iskender εφόσον οι σημειώσεις είναι του 2006 λογικά της ίδιας περιόδου είναι και η έρευνα στη βιβλιογραφία οπότε το εμβόλιο ακόμα δεν υπήρχε.

Edit: Dimitris-skg μαζί γράφαμε.

 

[ISKENDER]

Ναι τωρα είδα τις ημερομηνίες. Θα ηταν πολυ καλο να προστεθεί
και κατι για τους εμβολιασμούς και κατα ποσο βοηθάνε.
Και εκτός απο τα σκαλιμπορ οι αμπούλες δεν βοηθάνε;
Δεν ειναι το το ιδιο αποθητικες οπως και τα κολάρα

 

[east49]

Οι δυο αυτοι καθηγητες κτηνιατροι ειναι που εχουν ασχοληθει περισσοτερο με την ασθενεια στην Ελλαδα κ χαιρουν διεθνους αναγνωρισης, για τις μελετες, τα ευρηματα κ τις παρουσιασεις στο εξωτερικο.

Μπορει η βιβλιογραφια να ειναι του 07 αλλα δεν εχει αλλαξει κατι σημαντικα μεχρι σημερα.

Να σημειωσουμε εδω, οτι ηταν οι πρωτοι που ανεφεραν οτι η ασθενεια θεραπευεται (στις περισσοτερες περιπτωσεις αυτο σημαινει οτι ο σκυλος δεν εκδηλωνει την νοσσο ουτε εχει την δυνατοτητα μολυνσης των σκνιπων μιας κ το παρασιτο παυει να βρισκεται στο αιμα) οποτε ειναι υποστηρικτες της αποψης οτι στο ζωο που νοσει πρεπει να γινεται συστηματικη αγωγη μεχρι να θεραπευθει.

Για το εμβολιο κ την ικανοτητα του να προλαμβανει την λεισμανια, υπαρχουν μελετες εξαρτημενες η ανεξαρτητες με σημαντικοτερη αυτη της ιδιας της εταιριας που αναφερει απλα "μειωμενες πιθανοτητες σε μολυνση του ζωου" και λεει ρητα οτι "οι ιδικτητες που εμβολιασαν τα ζωα τους πρεπει να συνεχιζουν τα μετρα προληψης καθως το εμβολιο ειναι ενα επιπροσθετο μετρο προληψης".
(ζητειστε κ διαβαστε το φυλλαδιο του εμβολιου)
Απ οσο ξερω κ οι δυο, δεν συστηνουν το εμβολιο.....

 

[GRDANE]

απο τοτε μέχρι σήμερα έχει εμφανισθεί και το leishguard όπου επίσης παρουσιάζεται ως μέσο πρόληψης αλλά και θεραπείας...
ελπίζω λοιπόν σε νεώτερη διευρημένη μελέτη των ιδίων... κάποια στιγμή σύντομα...

 

[*Kiara*]

Η δραστική ουσία του leisguard είναι η δομπεριδόνη, που υπάρχει και σε ανθρώπινο σκεύασμα με την ονομασία cirloton.
Ο κτηνίατρος μας είπε ότι στο συνέδριο που έγινε φέτος, ειπώθηκε ότι η δραστικότητά τους για την πρόληψη είναι η ίδια. Οπότε μας συνέστησε cirloton
Ετσι εγώ της έδωσα φέτος της μικρής, ελπίζω να τη βοήθησε

 

[east49]

απο τοτε μέχρι σήμερα έχει εμφανισθεί και το leishguard όπου επίσης παρουσιάζεται ως μέσο πρόληψης αλλά και θεραπείας...
ελπίζω λοιπόν σε νεώτερη διευρημένη μελέτη των ιδίων... κάποια στιγμή σύντομα...

Νομιζω οτι το φυλλαδιο της ιδιας την εταιριας μας λυνει τις αποριες....
Στις ενδειξεις αναφερει

"ενεργητικη ανοσοποιηση για να μειωθει ο κινδυνος αναπτυξης ενεργου λοιμωξης"

και στις ειδικες προφυλαξεις

"σε περιπτωσεις μολυνσης βαριας μορφης πρεπει να καθιερωθει επαρκης αιτιολογικη αγωγη για να μειωθει το παρασιτικο φορτιο πριν δοθει αγωγη με αυτο το προιον"

 

[GRDANE]

εγω εκανα μια ευχη ιστ να ασχοληθουν οι κτηνιατροι με το αντικειμενο...
οι εταιρειες φαρμακων απο μονες τους...
αλλα και οι προσωπικες αποψεις του καθενα ( μη αρμοδιου ) κι εμενα μαζι, απλα βοηθουν σε ευρυτερο προβληματισμο και τιποτε παραπανω...

 

[east49]

Κατανοητο αυτο που λες.

Εγω αυτο που επισημαινω ειναι οτι απο την στιγμη που η ιδιες οι εταιριες δεν αναγνωριζουν (στα ενημερωτικα φυλλαδια που συνοδευονται απο αντιστοιχες δικες τους μελετες, οι οποιες ακριβως επειδη ειναι εξαρτωμενες ειναι ευνοικες προς αυτες) το προιον αυτο ως πληρως αποτελεσματικο, αλλα μιλανε για "αυξημενη προστασια" μην παρει κανεις δεδομενο οτι "υπαρχει εμβολιο" η οτι με αυτο το "εμβολιο" ο σκυλος ειναι ενταξει "επειδη το ειπε ο κτηνιατρος" κ οποιος το ακουσει ας ρωτησει τον κτηνιατρο που το βασιζει μιας κ η ιδια η εταιρια δεν το πιστευει......

 

[GRDANE]

εμβολιο? ποιο εμβολιο?
εγω μιλησα για ... αυτο..
https://kentayros.files.wordpress.com/2013/03/leisguard-20-2-2013-1.pdf


απλα θα προτιμουσα ν αυπαρξει μια μελετη απο ειδικα καταρτιζμενους επιστημονες (κτηνιατροι απθ)
κι οχι αναφορες απο την εταιρεια που το εισαγει ειτε παραγει...

 

[east49]

Αυτο ειναι το leishguard.
Και το ποστ #14 παραπανω, απο το συνοδευτικο φυλλαδιο του leishguard ειναι.

 

[GRDANE]

οκ το εμβολιο με μπερδεψε τοτε...

 

[east49]

οκ το εμβολιο με μπερδεψε τοτε...

Γι αυτο το αναφερω με εισαγωγικα ως "εμβολιο" οπως τα χαρακτηριζουν δυστυχως οι περισσοτεροι κτηνιατροι κ το οποιο πιθανον εννοουσε ο @ISKENDER
παραπανω....