Όταν το Άγριο Σκυλί έφτασε στην είσοδο της σπηλιάς, ανασήκωσε το αποξηραμένο δέρμα αλόγου με την μουσούδα του και πήρε μια μυρωδιά από το ψητό κρέας…
“Ω, Εχθρέ μου και Γυναίκα του Εχθρού μου, τι είναι αυτό που μυρίζει τόσο όμορφα σε όλο το Άγριο Δάσος;”…είπε το Άγριο Σκυλί.
Τότε η Γυναίκα πήρε ένα κόκκαλο από το ψητό και το πέταξε προς το Άγριο Σκυλί και είπε…”Αγρίμι του Άγριου Δάσους, δοκίμασε”.
Το Άγριο Σκυλί καταβρόχθισε το κόκκαλο και ήταν ότι πιο νόστιμο είχε γευθεί ποτέ…”Ω, Εχθρέ μου και Γυναίκα του Εχθρού μου, δώστε μου ακόμα ένα”.
Η Γυναίκα αποκρίθηκε “Αγρίμι του Άγριου Δάσους, βοήθησε τον Άντρα μου στο κυνήγι κατά την διάρκεια της ημέρας και προστάτευε αυτή την σπηλιά το βράδυ και θα σου δίνω όσα ψητά κόκαλα χρειάζεσαι”…
– από το “Η γάτα που περπατούσε” του Rudyard Kipling
Λύκος και Σκύλος… Για πολλά χρόνια, η επιστημονική εξήγηση της εξημέρωσης του σκύλου δεν απείχε πολύ από τα λόγια του Κίπλινγκ. Οι άνθρωποι των σπηλαίων λεγόταν πως είχαν εξημερώσει τον λύκο, πιθανόν μεγαλώνοντας παρατημένα κουτάβια. Τα κουτάβια αυτά μεγάλωσαν για να γίνουν σύντροφοι του ανθρώπου στο κυνήγι και φύλακες της σπηλιάς που εκείνος ζούσε και με τον καιρό ζευγάρωναν με άλλους εξημερωμένους λύκους για να φτάσουμε στον σκύλο. Έτσι απλά!
Πως όμως ο πρωτόγονος άνθρωπος είχε την ιδέα να κάνει κάτι τέτοιο εξαρχής; Οι άγριοι λύκοι δεν υπήρχε περίπτωση να είχαν δείξει κάποια ένδειξη ότι θα ήταν καλοί σύντροφοι και χρήσιμοι κοντά στις σπηλιές.
Το να μεγαλώνεις κουτάβια λύκων δεν είναι και το ευκολότερο πράγμα στον κόσμο. Ακόμα και σύγχρονες προσπάθειες εξημέρωσης κουταβιών λύκων πρέπει να γίνουν πριν τα κουτάβια ανοίξουν τα μάτια τους, πράγμα που σημαίνει πως η γυναίκα των σπηλαίων θα έπρεπε να μεγαλώσει τα κουτάβια με… μπιμπερό.
Υπάρχει ακόμα ένα πρόβλημα με το μεγάλωμα λύκων από τον άνθρωπο… Όσο καλή δουλειά και αν κάνεις, όταν θα φτάσουν στην σεξουαλική ωριμότητα θα φύγουν. Όχι και τόσο καλός σύντροφος, ειδικά για το κυνήγι.
Μήπως κρατούσαν τους λύκους μαντρωμένους;… Αρκετά απίθανο.
Οι λύκοι είναι γνωστοί για τις αποδράσεις τους (έχουν υπάρξει αρκετά περιστατικά ακόμα και στην Ελλάδα που λύκοι απέδρασαν από πάρκα και βρέθηκαν να κυκλοφορούν ελεύθεροι ακόμα και στο κέντρο του Πειραιά και της Αθήνας) από μοντέρνες εγκαταστάσεις, πόσο μάλλον από αυτές του ανθρώπου των σπηλαίων. Ο άνθρωπος των σπηλαίων δεν είχε αλυσίδες, κάγκελα ή κλειδαριές.
Παρόλα αυτά, υπάρχει η πεποίθηση πως ο άνθρωπος δημιούργησε τον καλύτερο του φίλο με επιλεκτική αναπαραγωγή των πιο ήρεμων λύκων μέσα σε πολλές γενιές. Αυτό όμως προϋποθέτει πάρα πολλούς λύκους.
Για να πάρετε μια ιδέα πόσους, ένα Σιβηρικό πείραμα που ξεκίνησε το 1959 για την αναπαραγωγή εξημερωμένων αλεπούδων διαλέγοντας αυστηρά για ηρεμία και δεκτικότητα, μετά από 35 γενιές και 75.000 αλεπούδες, κατάφεραν να έχουν μια γραμμή φιλικών αλεπούδων από τις οποίες το 75% ζητούσαν την ανθρώπινη αλληλεπίδραση.
Η επιλογή και η επιλεκτική εκτροφή για ηρεμία, πραότητα και δεκτικότητα δεν είναι βραχυπρόθεσμος στόχος και δεν επιτυγχάνετε εύκολα και είναι πολύ μακρυά από τα πλάνα και τα σχέδια ενός ανθρώπου που προσπαθεί να επιβιώσει μέρα με την μέρα.
Αλλά αν ο πρωτόγονος άνθρωπος δεν εξημέρωσε τον σκύλο, τότε ποιος το έκανε;… Μη μπλέξουμε πάλι τους εξωγήινους!… Ο σκύλος από μόνος του το έκανε.
Πολλοί ερευνητές και κυνολόγοι πιστεύουν πως ο σκύλος εξημέρωσε τον εαυτό του (ο λύκος της εποχής, αν προτιμάτε).
Όταν ο άνθρωπος απέκτησε μόνιμες κατοικίες, αναπόφευκτα δημιουργήθηκαν και “χωματερές”, μέρη στα οποία συσσωρεύονταν τα σκουπίδια και τα υπολείμματα φαγητού. Για τους λύκους της εποχής όμως αυτά τα μέρη ήταν τεράστιοι μπουφέδες.
Το να πας να τραφείς όμως εκεί δεν ήταν ένα άθλημα για όλους, χρειαζόταν θάρρος και θράσος για να πλησιάσεις τόσο κοντά σε έναν φυσικό εχθρό και ανταγωνιστή σου. Όσοι όμως το έκαναν αυτό και διέθεταν αυτά τα χαρακτηριστικά που χρειαζόταν είχαν ένα αναπαραγωγικό αβαντάζ απέναντι στους άλλους μια που έβρισκαν σχετικά εύκολα άφθονη τροφή και όχι μόνο επιβίωναν, αλλά μεγάλωναν δυνατοί.
Με τον καιρό αυτοί οι θρασείς, πιο δεκτικοί και περισσότερο πράοι λύκοι, συνεχίζοντας να έχουν αυτό το αβαντάζ, ζευγάρωναν μεταξύ τους και δημιουργούσαν ακόμα πιο ήρεμες γενιές. Τελικά, κάποιοι από αυτούς τους λύκους έφτασαν να είναι τόσο ήρεμοι και πράοι που αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν το “υπέρτατο όπλο” του σκύλου… την ζητιανιά!
Ο σκύλος έχει αυτό το καταπληκτικό χάρισμα να μπορεί να ζητιανεύει και να παρακαλάει για τα πάντα με τόσο εύστοχο τρόπο που ούτε ένα μωρό δεν μπορεί να τον συναγωνιστεί.
Ίσως δεν μάθουμε ποτέ πως ακριβώς εξημερώθηκε ο σκύλος, αλλά είμαστε πιο τυχεροί με τα ποιος, τι, που και πότε.
Στοιχεία από το DNA των σκύλων δείχνουν πως όλα τα σκυλιά προήλθαν από τον γκρίζο λύκο (όχι τον σημερινό, αλλά από ένα είδος λυκόμορφου σκύλου, ας πούμε, που δεν υπάρχει πλέον).
Επίσης, στοιχεία από το DNA δείχνουν πως η πρώιμη εξημέρωση του λύκου έλαβε χώρα σε πολλά σημεία του πλανήτη και όχι μόνο στην Ευρασία, την Ευρώπη και την Ανατολική Ασία, όπως μέχρι πρόσφατα υποστηριζόταν.
Τα παλαιότερα απολιθώματα εξημερωμένου σκύλου βρέθηκαν στις περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου και Δυτικής Ασίας, αλλά και στην Ανατολική Ευρώπη.
Ο σκύλος είναι το παλαιότερο εξημερωμένο ζώο, το πρώτο ζώο που εξημερώθηκε…αλλά πότε;
Τα πράγματα εδώ δεν είναι τόσο ξεκάθαρα. Το παλαιότερο αρχαιολογικό εύρημα και στοιχείο της εξημέρωσης του σκύλου είναι 14.000 ετών, αλλά ανάλογα τις παραμέτρους που θα χρησιμοποιηθούν, στοιχεία από το DNA του σκύλου δείχνουν πως ο λύκος και ο σκύλος “ξεχώρισαν” από 15.000 εώς και 135.000 χρόνια πριν. Η ποικιλομορφία των σκύλων και η εξάπλωση τους ανά τον πλανήτη τόσο σύντομα μετά τα 15.000 χρόνια δείχνει πως η εξημέρωση είχε αρχίσει πολύ νωρίτερα.
Αλλά μέχρι να έχουμε νέα αδιάψευστα στοιχεία, μπορούμε μόνο να μιλήσουμε για εξημέρωση τουλάχιστον 15.000 ετών.
Πως όμως αυτό ο “πρωτόγονος” γκρίζος λύκος έφτασε να μεταλλαχθεί από το να μας φέρνει το θήραμα στο να μας φέρνει τις παντόφλες; Πως άλλαξε τόσο ακόμα και σε εμφάνιση;
Ας πάμε πίσω σε εκείνο το Σιβηρικό πείραμα με τις αλεπούδες… Κάτι πολύ περίεργο συνέβει καθώς οι αλεπούδες άρχισαν να είναι πιο ήρεμες. Κάποιες ανέπτυξαν εξωτερικά χαρακτηριστικά πολύ αντίθετα με αυτά των αλεπούδων, όπως πλατιά και βαριά αυτιά που ήταν πεσμένα, μεγάλες άσπρες στάμπες στο τρίχωμα τους και είχαν οίστρο 2 φορές τον χρόνο, ακριβώς όπως ο σκύλος.
Με κάποιο τρόπο η επιλεκτική εκτροφή για πραότητα και ηρεμία ακούσια “επιλέγει” και άλλα χαρακτηριστικά. Οι άνθρωποι δεν ήθελαν και δεν επέλεγαν για πεσμένα αυτιά, άσπρα σημάδια, κλπ… Αυτά απλά εμφανίστηκαν.
Παρόλα αυτά, κάποια χαρακτηριστικά που δεν τα αναπτύσσει ο λύκος σίγουρα ήταν στόχος επιλογής από τον άνθρωπο.
Τα κατοικίδια σκυλιά που εξαρτώνται από τον άνθρωπο και τα σκουπίδια του ή την “ελεημοσύνη” του, δεν χρειάζονταν μεγάλο και βαρύ σκελετό, μεγάλο όγκο, τεράστια δόντια ή ακόμα και μεγάλο εγκέφαλο όπως ένας κυνηγός αγέλης, όπως ο λύκος. Όλα αυτά απαιτούν μεγαλύτερες ανάγκες σε θερμίδες και όταν τα σκουπίδια δεν ήταν αρκετά, το μικρότερο “πρωτόγονο σκυλί”, με τις μικρότερες ανάγκες σε θερμίδες θα είχε το προβάδισμα στην επιβίωση.
Τα πρώτα κατοικίδια σκυλιά το πιθανότερο να είχαν την μορφή των Κογιότ και των λοιπών παριών σκύλων που επιβιώνουν ακόμα και σήμερα κοντά σε πρωτόγονες φυλές (ένα μοντέρνο παράδειγμα θα μπορούσε να είναι το Μπασέντζι).
Τα σκυλιά σε σχέση με τον λύκο είναι πολύ πιο εύκολα στην συμβίωση γιατί, σε πολλά σημεία, φέρονται σαν ανώριμοι λύκοι. Αν κλείσεις ένα μέσο σκύλο σε ένα τυπικό φράχτη θα γαβγίζει, θα πηδάει χωρίς λόγο, θα γρατζουνάει, θα δαγκώνει τα ξύλα και τέλος θα καταφύγει στο “μυστικό του όπλο” να δείχνει λυπημένος.
Αν κλείσεις ένα μέσο λύκο σε ένα τυπικό φράχτη μετά από λίγο δεν θα έχεις λύκο!
Αν τώρα κάνεις το ίδιο με έναν έφηβο και ανώριμο λύκο θα είναι εκεί μαζί με τον σκύλο.Αυτό γιατί με διάφορους τρόπους ο χαρακτήρας του σκύλου είναι σαν αυτόν του ανώριμου λύκου, σαν ένας λύκος με μόνιμο παλιμπαιδισμό.
Συγκριτικά με τους ενήλικες λύκους, οι έφηβοι λύκοι έχουν μικρότερο εγκέφαλο συγκριτικά με το μέγεθος τους, μικρότερα δόντια και μικρότερα σαγόνια… όπως και οι σκύλοι.
Συγκριτικά με τους ενήλικες λύκους, οι έφηβοι λύκοι είναι λιγότερο ευρηματικοί, λιγότερο θαρραλέοι, περισσότερο πράοι και πολύ λιγότερο επιφυλακτικοί… όπως και οι σκύλοι.
Ακόμα, οι έφηβοι λύκοι κάνουν κάτι που σπάνια ένας ενήλικας λύκος κάνει… γαβγίζουν όταν είναι σε εγρήγορση, όταν νιώσουν απειλή… όπως και οι σκύλοι.
Όλες αυτές οι αλλαγές μπορεί να οφείλονται στα ίδια γονίδια που επηρεάζουν το μέγεθος και την ωρίμανση. Μια μικρή αλλαγή σε αυτά τα γονίδια μπορεί να επηρεάσει τις ορμόνες ενεργεί και αλληλεπιδρά σε μια πληθώρα πραγμάτων επηρεάζοντας χαρακτήρα και ταμπεραμέντο, φυσικά χαρακτηριστικά ή σεξουαλική ωρίμανση.
Μπορεί τα σκυλιά να είναι “χαζοί λύκοι” αλλά είναι πανέξυπνα σκυλιά. Κανένας λύκος, ούτε καν πρωτεύοντα όπως ο χιμπαντζής δεν μπορούν να πλησιάσουν την ικανότητα του σκύλου να “διαβάζει” τον άνθρωπο, να αποκωδικοποιεί την γλώσσα του σώματος του και να αλληλεπιδρά μαζί του. Λύκος και Σκύλος… Σκύλος και Λύκος.
Συμπέρασμα: Οι λύκοι είναι καλύτεροι λύκοι από ότι τα σκυλιά και τα σκυλιά είναι καλύτερα σκυλιά από ότι οι λύκοι!… Τι λέτε;
