Το κινητικό σύστημα συγκροτείται από τα οστά, τις αρθρώσεις και τους σκελετικούς μυς. Τα οστά συνδέονται μεταξύ τους με τις αρθρώσεις και κινούνται με την ενέργεια των μυών που προσφύονται σ’ αυτά. Οι μύες αντιπροσωπεύουν συνεπώς τα ενεργητικά όργανα των κινήσεων, για την επιτέλεση των οποίων συνεργάζονται στενά όλα τα παραπάνω όργανα.
Οστά
Οστά ονομάζονται τα σκληρά όργανα που συνδέονται κατάλληλα μεταξύ τους με τις αρθρώσεις για να σχηματίσουν το σκελετό, στον οποίο οφείλεται και το σχήμα του σώματος. Τα οστά εξυπηρετούν τις κινήσεις του σώματος, στηρίζουν τα μαλακά μόριά του και προφυλάγουν, ακόμη, ευπαθή όργανα, όπως ο εγκέφαλος, η καρδιά κ.α.
Εξωτερικός σχηματισμός των οστών
Το σχήμα των οστών ποικίλλει και εξαρτάται κυρίως από τις τρεις διαστάσεις του κάθε οστού. Διακρίνονται σε επιμήκη, σε πλατέα και σε βραχέα οστά.
α) Τα επιμήκη οστά εμφανίζουν δύο άκρα και το επιμηκέστερο μέσο μέρος, που ονομάζεται σώμα. Το σώμα με την παρακείμενη μοίρα των δύο άκρων οστεούται κατά την ενδομήτρια ζωή και αποτελεί τη διάφυση του οστού.
https://www.youtube.com/watch?v=rI1oHRH3UZY
Τα ακραία τμήματα των δύο άκρων οστεούνται μεταγενέστερα, συνήθως μετά τον τοκετό, και αποτελούν τις επιφύσεις του οστού. Οι επιφύσεις συνενώνονται κατά τη νεαρή ηλικία με τη διάφυση μέσω του συζευκτικού χόνδρου, ο οποίος χρησιμεύει για την κατά μήκος αύξηση των οστών. Όταν περατωθεί η αύξηση αυτή οστεούται και ο συζευκτικός χόνδρος.
β) Τα πλατέα οστά παρουσιάζουν δύο επιφάνειες, την έξω, κυρτή, και την έσω, κοίλη. Αφορίζουν συνήθως διάφορες κοιλότητες.
γ) Τα βραχέα οστά εμφανίζουν ίσες περίπου και τις τρεις διαστάσεις.
Τα οστά παρουσιάζουν στην εξωτερική επιφάνειά τους, εκτός από τις αρθρικές επιφάνειες, διάφορες ανωμαλίες που ανάλογα με το σχήμα και το μέγεθος τους ονομάζονται ογκώματα, κόνδυλοι, φύματα, αποφύσεις, άκανθες, τραχύσματα, ακρολοφίες, γραμμές κλπ. Οι περισσότερες από τις προεξοχές αυτές παράγονται από την ολκή που ασκούν η συστολή των μυών και η διάταση των συνδέσμων στις προσφύσεις των οργάνων αυτών πάνω στα οστά.
Μερικές φορές στα σημεία προσφύσεως των μυών παράγονται περιορισμένα κοιλώματα, που λέγονται βόθροι ή βοθρία ανάλογα με το μέγεθος τους. Επιπλέον, η προστριβή και η πίεση που ασκούν άλλα όργανα πάνω στα οστά, παράγουν εντυπώματα, αύλακες, εντομές.
Στην επιφάνεια των οστών παρατηρούμε επίσης αύλακες που έχουν μορφή τροχιλιών, για την ολίσθηση των τενόντων ορισμένων μυών, καθώς και διάφορα τρήματα για τη δίοδο αγγείων και νεύρων. Τα μεγαλύτερα από τα τρήματα αυτά, 1-2 για κάθε οστούν, βρίσκονται κυρίως στη διάφυση των επιμηκών οστών και λέγονται τροφοφόρα. Άλλα μικρότερα τρήματα απαντούν στις επιφύσεις των επιμηκών οστών, στα χείλη των πλατέων οστών, στα βραχέα οστά και χρησιμεύουν για την ανάδυση των φλεβών.
Τέλος, πολυπληθή μικρότατα τρήματα απαντούν σε όλη την επιφάνεια των οστών, από τα οποία τα μεγαλύτερα αποτελούν τις εκβολές των σωλήνων του Volkmann και τα μικρότερα τις εκβολές των οστικών σωληναρίων.
Εσωτερικός σχηματισμός των οστών
Τα οστά, όπως προκύπτει από τη μακροσκοπική εξέτασή τους σε διατομή, αποτελούνται:
1) από συμπαγή οστέινη ουσία, που είναι πυκνή και ομοιομερής
2) από σπογγώδη οστέινη ουσία, που είναι αραιότερη και συγκροτημένη από οστέινες δοκίδες, διαταγμένες κατά τη φορά των τροχιών των μέγιστων τάσεων. Οι δοκίδες αυτές χιάζονται στην πορεία τους με άλλες που έχουν διαφορετική τροχιά, έτσι ώστε ανάμεσά τους να σχηματίζονται μικρές κοιλότητες, οι μυελοκυψέλες, που περιέχουν το μυελό των οστών.
Οι επιφύσεις των επιμήκων οστών αποτελούνται από σπογγώδη ουσία, την οποία καλύπτει εξωτερικά μία λεπτή στιβάδα από συμπαγή ουσία. Η διάφυση των οστών αυτών σχηματίζεται σχεδόν αποκλειστικά από συμπαγή ουσία, στο κέντρο της οποίας εκτείνεται ο μυελώδης αυλός (cavum medullare), που περιέχει το μυελό των οστών.
Τα πλάτέα οστά αποτελούνται από δύο πλάκες από συμπαγή ουσία, ενωμένες κατά τα χείλη τους, ανάμεσα στις οποίες παρεμβάλλεται σπογγώδης ουσία. Η σπογγώδης αυτή ουσία στα πλατέα οστά του κρανίου καλείται διπλόη. Η απορρόφηση της διπλόης σε μερικά οστά του κρανίου (αεροφόρα οστά) και η απομάκρυνση των δύο πλακών μεταξύ τους δημιουργούν τις αεροδόχες κοιλότητες ή κόλπους (sinus) των οστών αυτών.
Αγγεία και νεύρα των οστών
Η εξωτερική επιφάνεια των οστών (εκτός από τις αρθρικές επιφάνειες), που εξετάζονται σε πρόσφατη και ακέραιη κατάσταση, καλύπτεται από έναν υμένα από πυκνό συνδετικό ιστό, με υπόλευκη ή υποκίτρινη χροιά και πάχος 1-3mm, το περιόστεο. Σ’ αυτό οδεύουν αρχικά τα αγγεία και νεύρα που προορίζονται για το οστό.
Τα αιμοφόρα αγγεία των οστών ταξινομούνται σε περιόστεα και τροφοφόρα. Τα περιόστεα αγγεία αντιπροσωπεύονται από λεπτότατα αρτηρίδια που ξεκινούν από το αγγειώδες δίκτυο του περιοστέου. Εισδύουν διαμέσου πολύ μικρών τρημάτων στους σωλήνες του Volkmann και στη συνέχεια του Havers, καθώς και διάμεσου τρημάτων των επιφύσεων των οστών. Διανέμονται τελικά στις επιφανειακές στιβάδες του οστού και αναστομώνονται εν τω βάθει με τα τριχοειδή της τροφοφόρας αρτηρίας.
Η τροφοφόρα αρτηρία εισδύει διαμέσου του τροφοφόρου τρήματος στο μυελό των επιμήκων οστών ή στο κέντρο της σπογγώδους ουσίας των πλατέων οστών και διαιρείται στην πρώτη περίπτωση σε δύο κλάδους, που φθάνουν ώς τις επιφύσεις του οστού. Οι δύο αυτοί κλάδοι χορηγούν μικρότερα κλωνία, από τα οποία τα περιφερικά εισχωρούν στους σωλήνες του Havers, όπου αναστομώνονται με τα περιόστεα αρτηρίδια, ενώ τα κεντρικά διανέμονται στο μυελό, όπου σχηματίζουν πυκνό δίκτυο τριχοειδών. Από το δίκτυο αυτό αρχίζουν τα φλεβικά τριχοειδή, που ανευρύνονται κατά διαστήματα και σχηματίζουν φλεβώδεις κόλπους.
Στη δεύτερη περίπτωση, δηλ. στα πλατέα οστά, η τροφοφόρα αρτηρία διαιρείται σε πολλούς κλάδους, που διανέμονται σε όλη την έκταση της σπογγώδους ουσίας. Οι ακροτελεύτιοι κλάδοι φθάνουν ως την περιφερική συμπαγή ουσία των οστών αυτών, όπου αναστομώνονται με τις απολήξεις των περιόστεων αρτηριδίων. Η τροφόφορα αρτηρία δεν υπάρχει στα βραχέα οστά.
Οι φλέβες δεν ακολουθούν την πορεία των αρτηριών, εκτός από δύο φλέβια που συνοδεύουν την τροφοφόρα αρτηρία των επιμήκων οστών. Στα οστά αυτά οι φλέβες αναδύονται στην επιφάνεια των επιφύσεων.
Γνήσια λεμφαγγεία απαντούν μόνο στο περιόστεο και όχι στα οστά, όπου όμως μερικοί συγγραφείς αναφέρουν ότι υπάρχουν περιαγγειακοί λεμφώδεις χώροι.
Τα νεύρα των οστών συνοδεύουν τις αρτηρίες και προέρχονται από τα εγκεφαλικά και νωτιαία νεύρα, καθώς και από το αυτόνομο νευρικό σύστημα.
